Jöran heeft een bipolaire stoornis: ‘Ik begrijp nu veel beter waarom ik onbegrepen was’

Jöran heeft een bipolaire stoornis. Dit maakt hem kwetsbaar voor depressies, manieën, en psychoses. Zijn dierbaren maken zich regelmatig zorgen om hem; Jöran denkt daar anders over.

Jöran heeft een bipolaire stoornis. Veertien jaar geleden kwam Jöran voor het eerst terecht in een hypomane fase (een soort manie), waarna zijn vrienden en familie in overleg met de zorg hebben besloten hem te laten opnemen in een kliniek. In 3Doc: Wanneer Waan Werkelijkheid Wordt gaat Jöran in gesprek met de mensen die deze momenten met hem van dichtbij hebben meegemaakt. Een periode die ze heel verschillend hebben beleefd.

Hoe ben je in deze situatie beland?
Jöran: ‘Mijn relatie ging uit, mijn vader was vermist en de man die ik mijn tweede vader noemde ging scheiden – allemaal in een week, inmiddels veertien jaar geleden. Daar reageerde ik heel heftig op. Toen werd besloten om mij weg te brengen [naar een kliniek], waardoor je in de zorg terechtkomt, in een isoleercel. Dan ineens verander je van een student in iemand die ziek is. Je wordt anders, of minder, gezien.’

Hoe zie jij jezelf? Ben je ziek?
‘Ik ben zeker van mening dat ik een bipolaire stoornis heb, maar ik noem mezelf niet meer ziek. Dat komt omdat ik een gesprek heb gehad met een psychiater die zei: “Wij noemen het zelf ook geen ziekte omdat we niet weten waar het vandaan komt en zolang we dat niet weten mogen we het geen ziekte noemen.” Dat vond ik een hele openbaring, omdat er altijd op mij ingeprent wordt dat ik ziek ben. Een stoornis vind ik wel het juiste woord. Want je bent gewoon even gestoord – prettig gestoord. Ziek ben ik niet. Ik ben Jöran, ik kan heel hard gaan en ik kan heel rustig zijn. Maar ik vind mezelf steeds minder ziek. Ik ben anders, maar is iedereen niet anders?’

Hoe uit een hypomane fase zich bij jou?
‘Er zijn heel veel signalen: ik word vergeetachtig, ik praat veel; ik zeg alles wat ik denk en dat is niet altijd even handig. Al mijn verbindingen gaan openstaan, alles gaat tekeer. Ik trek conclusies op basis van alle kennis die ik ooit in mijn leven heb vergaard. Dat is uniek, maar ook heel lastig. Want dan zit je in je hoofd en heb je geen ruimte om te praten met mensen, want er gebeurt gewoon heel veel. Ik denk op een ander tempo – mensen kunnen mij niet volgen, waardoor ik uit contact raak omdat zij denken: die is gek.'

Waarom wilde je jouw verhaal delen met de wereld?
‘Ik wil aan anderen laten zien dat je ook als je bent zoals ik ontzettend goed kunt leven. De maatschappij is misschien niet helemaal ingericht op mij, en dat is lastig, maar we moeten met z’n allen leren en de kijk op bipolaire stoornissen en psychoses veranderen.’

Hoe was het voor jou om deze documentaire te maken?
‘Het was een heel moeilijk en moeizaam proces, maar ik heb 14 jaar geleden met mezelf afgesproken dit te gaan doen omdat ik me onterecht behandeld voelde.’

Door wie voelde jij je onterecht behandeld?
‘Vooral door de situatie uiteindelijk.

Door met elkaar in gesprek te gaan heb ik nu uiteindelijk veel meer respect gekregen voor de politie en snap ik waarom zij de dingen doen die zij doen. Datzelfde geldt voor mijn naasten; ik snap nu dat wat zij hebben gedaan, dat ze dat uit zorg deden. Door al die gesprekken te voeren ben ik me er bewust van dat iedereen handelde naar de kennis die ze hadden en naar wat ze op dat moment dachten dat goed was. Boos kan ik niet meer zijn, maar ik denk wel dat het anders kan. Ze vergaten te praten met degene waar het over ging. Ze vergaten mij te vragen wat ik eigenlijk wilde.’

Begrijp je nu ook waarom mensen in jouw omgeving soms bang voor je waren?
‘Afgelopen februari heb ik opnieuw een hypomane fase gehad, waarin bijna hetzelfde gebeurde als veertien jaar geleden. Toen ben ik voor het eerst heel boos geworden op mijn zus, omdat ik aan de medicatie werd gezet. Toen kwam er een boosheid uit mij die ik nu bewust heb meegemaakt. Dat was heel eng, dat snap ik. Ik begrijp nu veel beter dat ik heel eng kan zijn; toch zie ik mezelf helemaal niet als een eng persoon. Ik ben een zachtaardige jongen. Maar het kan ook echt heel eng zijn, dat heb ik nu ervaren.’

Hoe zouden we om moeten gaan met mensen met mentale problemen, zoals bijvoorbeeld een psychose?
‘Als mensen minder heftig handelen in een crisis dan is dat voor iedereen gezonder, denk ik. Maar dan moet je dus contact maken en over moeilijke dingen praten. En dat is lastig. Je moet contact maken – écht contact. En elkaar proberen te begrijpen. Je wil gezien worden. Je hebt maar een iemand nodig om je verhaal aan te vertellen, maar dat moet wel iemand zijn die serieus wil luisteren.

De mensen die ik tegenkwam in de inloophuizen en klinieken waar ik kwam zijn vaak mensen met trauma’s en problemen, maar daar wordt niet naar gekeken. Er wordt gekeken naar de uiting die dit heeft. De een heeft bijvoorbeeld een eetstoornis, dan gaan ze heel erg op het eten letten; de ander heeft een dwangstoornis, dan letten ze op die dwang. De vraag waar iemand mee zit, wordt vaak niet gesteld. Je wordt vaak volgestopt met medicatie en dan kom je niet meer bij dat gevoel.’