Waarom reizen vluchtelingen vaak af naar Engeland?

Foto: Stille tocht voor de 39 slachtoffers in Grays, 24 oktober (ANP)

Afgelopen weekend is bekendgemaakt dat een 25-jarige chauffeur van een vrachtwagen met 39 doden wordt aangeklaagd voor meervoudige doodslag. De mensen in de gekoelde trailer in de Britse plaats Grays waren van Aziatische afkomst. Waarom gingen ze juist naar Groot-Brittannië?

Het is een schatting van de Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties: wereldwijd wordt er meer verdiend aan mensenhandel dan aan drugs. Miljoenen slachtoffers zijn er, terwijl je dit stuk leest. Precieze cijfers zijn er niet; we wéten een hoop niet.

Engels

Luuk Esser, universitair docent straf- en strafprocesrecht verbonden aan het Instituut voor Strafrecht & Criminologie van de Universiteit Leiden, vertelde over mensenhandel in Spijkers met Koppen. Hij promoveerde op strafbaarheidsstelling van mensenhandel in Nederland. Aanleiding voor het gesprek: de 39 doden die gevonden zijn in een vrachtwagen in de Britse plaats Grays. De precieze identiteit van de slachtoffers is nog niet bekend, wel dat het om Aziaten gaat.

Wat moeten Aziaten in het Verenigd Koninkrijk? Esser wijst op de koloniale achtergrond van het land. ‘Mensen uit Azië gaan naar Engeland omdat ze daardoor nog familie hebben daar. Of omdat ze de taal nog spreken; Engels is in het algemeen een toegankelijkere taal dan bijvoorbeeld het Nederlands. Het is veel moeilijker om je het Nederlands eigen te maken, vaak hebben mensen wel enige achtergrond in de Engelse taal. De entree tot het land is daarom wat laagdrempeliger dan in veel andere Europese landen.’

Identificatieplicht

Er is nog een belangrijke reden om het Verenigd Koninkrijk te kiezen als plaats van bestemming: er geldt daar geen identificatieplicht. ‘Als je in het land blijft, je leven leidt en ergens werk vindt, dan kun je daardoor lang buiten het vizier van de autoriteiten blijven.’

Volgens Esser belanden veel mensen die via smokkel naar Groot-Brittannië komen, in de illegaliteit – hoewel sommigen ook deze route gebruiken om een asielprocedure in te gaan. Illegaal werk is er genoeg. ‘Mensen gaan bijvoorbeeld werken voor een familielid. Chinezen gaan werken in de Chinese horeca. Vietnamezen zien we in Engeland de laatste jaren met name in de hennepknipperij; zij knippen hennep. In die gevallen is er vaak niet alleen sprake van mensensmokkel, maar ook van mensenhandel. Die mensen worden gesmokkeld met als doel ze uit te buiten.’ Voor die laatste groep komt de dreiging vanuit alle kanten: ze moeten slapen en werken op dezelfde plek, en doen gevaarlijk werk dat óók nog eens strafbaar is. ‘Ze kunnen vervolgd worden vanwege een drugsdelict. Dat hebben we in het Verenigd Koninkrijk ook wel gezien: Vietnamezen die al illegaal zijn, worden ook nog eens vervolgd voor een drugsdelict. Terwijl ze ook als slachtoffer van mensenhandel kunnen worden gezien.’

De drie D’s

Het werk van slachtoffers van mensenhandel laat zich volgens Esser samenvatten door drie D’s: dirty, degrading en dangerous. ‘Ze hebben banen die niemand wil uitvoeren, behalve mensen die hier illegaal verblijven en zich in zo’n kwetsbare positie bevinden dat ze het wel móeten doen. Denk daarbij aan werk in de horeca, of schoonmaak. Werk aan de onderkant van de arbeidsmarkt. ’

Esser maakt een onderscheid tussen mensensmokkel (‘een misdrijf tegen de staat, een misdrijf tegen het migratiebeleid van een staat’) en mensenhandel (‘een misdrijf tegen het individu, tegen zijn of haar vrijheden. De mens wordt dan echt als object beschouwd’).

Privacy

Het probleem in Nederland is net zo moeilijk in kaart te brengen als wereldwijd. Nieuwe wetgeving omtrent privacy maakt het zelfs nog ingewikkelder. ‘We weten dat er dit jaar 668 geregistreerde slachtoffers van mensenhandel waren’, aldus Esser. ‘Dat waren potentiële slachtoffers; mensen die bijvoorbeeld worden gevonden in een hennepkwekerij, in een wasserette of in de prostitutie. Het aantal is de laatste jaren enorm afgenomen, omdat er in de hulpverlening wat problemen zijn gekomen in de registratie. Het slachtoffer moet zelf ook toestemming geven om als slachtoffer geregistreerd te worden, vanwege privacyregels. Door die regels krijgen we niet altijd een goed beeld.’