Waarom is het zo lastig om aangifte te doen na een verkrachting?

Nadat Esra verkracht werd, wilde ze aangifte doen. Het leek wel alsof de politie liever had van niet. Ze zette door, maar ze hoorde niks, totdat er twee jaar later opeens een rechtszaak was geweest. Ze las het in de krant.

Esra (18) is bang voor duiven, eet M&M’s op volgorde van kleur, is dol op spruitjes en heeft een schoenenverslaving. En o ja, ze is verkracht. Ze vertelt het in Jurre's Date, over die vreselijke avond, vier jaar geleden. Ze was klaar met haar voetbaltraining toen ze op de parkeerplaats een jongen zag die voorheen bij haar op school zat. Hij roept haar, dus ze loopt er even heen, want zoiets doe je dan. Maar ze was alleen en het was donker, en voor ze het goed en wel in de gaten had, werd ze de auto ingetrokken. Deuren op slot en daar zat ze dan.

In trance
Hij was twintig, twee koppen groter en twee keer zo breed. Toen hij haar begon uit te kleden, probeerde ze het nog wel even: schreeuwen, schoppen, slaan - maar het werkte niet. Hij ging door. Haar broek uit, zijn broek uit, en ze raakte in een soort trance. Weg van die plek, in ieder geval in haar hoofd. Ze concentreerde zich op de bekleding van de auto, op de geurboompjes die er hingen: alles om maar niet bewust mee te maken wat ze aan het meemaken was. 

In Nederland heeft 15 procent van de vrouwen en 3 procent van de mannen weleens meegemaakt dat ze seks tegen hun wil hadden. Dat blijkt uit onderzoek van kenniscentrum Rutgers in 2017, schrijft Zembla. En de meeste slachtoffers reageren in die situatie heel anders dan ze vooraf zouden denken. Ze schreeuwen niet, ze rennen niet, ze vechten niet. In plaats daarvan doen ze niks. Ze verstijven van angst.

Vluchten
Geen onnatuurlijke reactie dus, van Esra, die weliswaar even verzet bood, maar dat al snel staakte en vervolgens alleen in haar hoofd vluchtte. Toen het voorbij was, streelde hij nog een keer over haar wang. Dat vond ze misschien nog wel het ergste: alsof haar net geen grof geweld was aangedaan. Doei lieve schat, zei hij nog, toen ze wegrende.

En ze rende, ze rende en ze rende, net zo lang tot ze zeker wist dat hij haar niet meer achterna kwam. Trillend stond ze daar op adem te komen, en dacht: mijn ouders mogen dit niet weten. Dit is m’n eigen schuld. Ik had nooit naar hem toe moeten lopen, niet zo’n strakke broek aan moeten trekken, hem een trap in z’n ballen moeten geven.

Dreigementen
In de weken daarna kwamen de berichtjes. Dat ze niks mocht zeggen want dan zou hij haar wat aandoen. Of haar broertje, want die wist hij ook te vinden. Toen knapte er iets bij Esra en ze luchtte haar hart bij haar oma.

Bedenktijd
Samen met haar oma en haar moeder besloten ze: aangifte doen, meteen. Maar op het politiebureau werden ze teruggestuurd. Kon niet, niet vandaag. De zedenpolitie was er niet. Pas een week later kon er een intake plaatsvinden, waarbij ze bedenktijd kreeg: weet je zeker dat je aangifte wil doen? Het voelde meer als afhaaktijd, zegt Esra nu.

Die wettelijke bedenktijd is in 2015 officieel afgeschaft, maar was bedoeld om te voorkomen dat slachtoffers valse aangiftes deden. Omdat de drempel daarmee te hoog werd voor slachtoffers, is deze afgeschaft. Maar in een recent rapport van de Inspectie Justitie en Veiligheid blijkt dat slachtoffers zich nog steeds vaak gestuurd voelen om geen aangifte te doen.

Bewijs
Dat voelde Esra ook, maar toch zette ze door, vastbesloten om gerechtigheid te krijgen. Een week later kreeg ze bericht: onvoldoende bewijs voor een rechtszaak. Moegestreden legde ze zich erbij neer. Het zal wel, ik moet het zelf maar verwerken, dacht ze.

Maar twee jaar later kreeg haar moeder opeens bericht van een vriendin: Esra staat in de krant. Het was toch een rechtszaak geworden, maar daarbij was Justitie wel even vergeten om Esra en haar familie in te lichten.

Nu is het bekend dat zedenzaken en zelfs verkrachtingen vaak veel te lang op de plank blijven liggen. Nieuwsuur meldde onlangs dat jaarlijks minstens 350 zaken pas na maanden of zelfs pas na een jaar worden opgepakt door zedenrechercheurs, waarna eindelijk een onderzoek wordt gestart en de vermoedelijke dader wordt verhoord.

Kastje naar de muur
Schrijnend is het voorbeeld van een groepsverkrachting van vorig jaar, waarbij de politie volgens advocate Liesbeth Poortman drie verdachten had laten lopen. Joop schrijft: ‘De vrouw mocht pas aangifte doen na wekenlang aandringen en tussenkomst van een advocaat. Nadat de vrouw de namen en adressen van de verdachten aan de politie gaf, kreeg ze te horen dat ze eerst twee weken bedenktijd moest nemen voordat ze een verklaring mocht afleggen. (De wettelijke bedenktijd is in 2015 afgeschaft.) Maar ook daarna lukt het de vrouw niet om een verklaring af te leggen. Na van het kastje naar de muur te zijn gestuurd en ten einde raad een advocaat te hebben ingeschakeld, mag ze op 19 juni eindelijk aangifte doen. Ze hoort dan dat de mannen niet worden opgepakt, maar alleen een brief krijgen met het verzoek zich te melden op het politiebureau. Als de verdachten daar niet op reageren en naar het buitenland vertrekken heeft ze ‘pech’.

Dat het bij Esra zo lang duurde, droeg bij aan de onbevredigende uitspraak: geen twee jaar celstraf, maar drie maanden. Geen 5000 euro schadevergoeding, maar 1000 euro. Er was geen DNA-bewijs: iets wat alleen verkregen kan worden als er snel gehandeld wordt na de verkrachting.

En nu? Esra heeft het achter zich gelaten. Ze praat er bijna over alsof het iemand anders was die daar die auto in gesleurd werd. Seks was nog even lastig. Gelukkig had haar vriendje geduld en inmiddels lijkt het alleen nog maar een boze droom uit het verleden. Maar wel eentje waar - zo zegt ze zelf nog maar eens - de zedenafdeling van de politie een paar lessen uit kan trekken.