Hoe gaat de nieuwe wet over onvrijwillige seks eruitzien?

Lindsay Arts was al een tijdje vrijgezel en actief op Tinder. Ze kreeg appcontact met een man en wisselde telefooncontact uit. Ze kwam op het punt: gaan we elkaar ontmoeten of niet?

Het leek een leuk idee.

Ze spraken af in een café in de buurt. Vooraf had Lindsay met een vriendin afgesproken dat ze af en toe zou appen dat de date oké ging. ‘Het wás ook heel gezellig’, zegt ze in Pauw . ‘Het was dusdanig gezellig dat ik dacht: oké, laten we bij mij thuis nog een drankje doen – niet met de intentie om verder iets te willen, we hadden überhaupt nog niet gezoend of iets; die klik was er voor mijn gevoel ook niet.

Ze dronken een drankje.

‘Toen begon hij me te zoenen, dat vond ik nog oké. Maar toen ging hij verder en toen ging het verkeerd.’

Er gebeurde van alles wat Lindsay niet wilde. ‘Ik heb een aantal keren gezegd dat ik dit niet wilde. Dat ik wilde dat hij stopte. Ik heb zelfs gevraagd: 'Wil je alsjeblieft stoppen?' Daar werd niet op gereageerd.’

'Dit is foute boel'
Op een gegeven moment kreeg ze twee handen om haar nek. ‘Toen wist ik: dit is foute boel. Ik kan niks meer, ik ben in mijn eigen huis. Ik ging allemaal scenario’s af: wat kan ik doen? Ik kwam vrij snel tot de conclusie dat ik niks kón doen. Je bevriest eigenlijk gewoon. Het is het naarste gevoel dat je kunt hebben: je bent er wel, maar je kan niks doen.’

Het is deze reactie die onlangs ook uitgebreid aan bod kwam in de Zembla -reportage Verstijfd van angst , waarin Lindsay ook vertelde wat haar was overkomen. Naast haar verhaal kwam ook dat van onder meer Marcella Bos, die na het uitgaan in een steegje werd verkracht, aan bod. Jarenlang worstelde ze met het feit dat ze niet had geprotesteerd.

De man die Lindsay verkrachtte, ging na een tijdje gewoon weg. ‘Hij heeft me gewoon achtergelaten. Ik durfde er niet direct met iemand over te praten, ik voelde me heel erg dom en dacht: wat heb ik gedaan?’

Intuïtie
Presentatrice Tess Milne bevroor ook tijdens een verkrachting. In Pauw : ‘Ik had net een jongen ontmoet. Hij wilde dat we een samen een film gingen kijken en ik had het gevoel dat ik dat niet wilde, op de een of andere manier. Maar ik was negentien jaar en ik wist niet wat intuïtie betekende, dus ik ben toch gegaan. Ik kwam daar, hij was er eerst niet, zijn vrienden waren er wel allemaal. Hij woonde ook in een heel vreemd huis met hele gekke teksten op de muur. Toen dacht ik al: ik moet weg. Maar het was zo’n droom waarbij je weet dat het misgaat, maar toch denkt: als ik gewoon meespeel, dan overleef ik dit misschien. Toen kwam die jongen en is het heel snel helemaal verkeerd gegaan. Eerst heb ik 'nee' geroepen, en nog een keer; hij hoorde dat eigenlijk gewoon niet. Toen gebeurde het: ik bevroor ook. Op een gegeven moment begon ik te hyperventileren, dat was een soort lichamelijke reactie: mijn 'nee' kwam niet aan, dus mijn lichaam ging reageren. Ik wilde het echt niet. Ook dat kwam niet aan.’ Eerder sprak Tess Milne al over haar verkrachting in De Seksmobiel, tegen Jurre Geluk. ‘Zodra ik ging praten over dat donkere stuk in mij, over wat mij was overkomen, zag ik dat ik daar andere mensen mee kon helpen: dat is verlichting.’

In 2015 beschreef forensisch arts Angela Carper op Joop ook al de overlevingsstrategie van iemand die op het punt staat verkracht te worden. ‘Ik voelde me helemaal klem staan, in een stad waar ik niemand kende, op een slaapplek waar ik niemand kende, als vrouw met niet al te veel geld op zak (ik studeerde nog), als persoon die niet gewend is om hulp te vragen, noch van vreemden noch van haar familie. Klem. Dit ging gebeuren. Goedschiks of kwaadschiks, en ik kon nergens heen. Vervolgens nam ik een besluit wat ik tot op de dag van vandaag nog steeds betreur. Ik besloot mij ondanks mijn 'nee' en het absoluut niet willen toch ‘over te geven’ aan dit geheel. Het was een beslissing vanuit een soort debiele overlevingsgedachte. Ik dacht dit kan met of zonder geweld. Ik dacht in de laatste variant er relatief goed uit te kunnen komen. Tandjes op elkaar, even doorbijten, en je bent er vanaf. Boy, was I wrong. ’

Geen aangifte
Tess deed geen aangifte. ‘Ik heb hem gewoon genegeerd. Ik durfde niet naar de politie te gaan.’ Het eerste jaar dacht ze dat ze dit zelf op kon lossen – intussen werd ze obsessief met eten, ging ze heel veel uit, en loog ze heel veel – ook tegen haar ouders. ‘Als je negentien bent, heb je seks net ontdekt. Je hebt echt nog niet de taal om te bedenken: dit is echt niet oké.’ Na een jaar zag de zus van Tess dat het niet goed ging, en toen kwam het verhaal er langzaam uit.

‘Ik ben opgegroeid in een heel warm gezin’, benadrukt Tess. ‘Echt een Italiaans gezin, waarin we over alles praten. Als ík het dan al niet durf te zeggen, dan is er een probleem. Maar vijftien procent van de vrouwen durft naar de politie te gaan.’

Tess maakt de vergelijking tussen een verkrachting en een ongeluk. ‘Een ongeluk in je lichaam. Bij een auto-ongeluk, ook al sta je in je gelijk, denk je meteen: heb ik iets verkeerd gedaan? Je bent in shock, maar dan komen de hulpdiensten om te zeggen dat je rustig moet blijven ademen. Dan is er een proces. Maar ik was alleen. Ik was alleen met het gevoel. En het was ook nog eens ín mij gebeurd.’ Lindsay: ‘Ik was zo bang voor de reacties van anderen. En als ik voor mezelf al ga afvragen of ik goed heb gehandeld, wat zullen anderen dan wel niet denken? Ik was heel erg bezig met de reactie van anderen.’

Lindsay hield de verkrachting twee maanden geheim. ‘Toen brak ik. Ik kon het niet meer verstoppen. Ik kreeg een paniekaanval die heel lang heeft geduurd. Ik belde overstuur een vriendinnetje. Zij zei dat ik mensen moest inlichten, omdat het zo niet goed ging. Ik belde de huisarts. Ik belde mijn ouders. Ik kwam in een rollercoaster terecht die niet leek te stoppen.’

Lindsay deed uiteindelijk melding van verkrachting. ‘Maar van de politie kreeg ik te horen dat die niets konden doen. Waarom, was onduidelijk.’ De Zembla -reportage waarin Lindsay ook over de verkrachting vertelde, heeft haar toch rechtstreeks iets opgeleverd. In Pauw vertelt ze: ‘ Zembla stelde kritische vragen aan de politie. Daardoor heb ik twee jaar later alsnog een gesprek gehad met de politie, en daar kwam uit dat er niet is doorgevraagd naar of er dwang is geweest – dat was bij mij het geval, want hij heeft zijn handen om mijn nek gelegd. Daardoor wordt het een strafbaar feit, en heb ik alsnog aangifte gedaan, twee maanden geleden.’ Het onderzoek naar de dader loopt nu.

Wetgeving
Deze verhalen over bevriezing werpen een ander licht op de huidige wet, waarin slachtoffers die aangifte doen van verkrachting moeten aantonen dat zij zich verzet hebben én dat er dwang in het spel was. In de Zembla -uitzending vertelde Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) over de op handen zijnde wetswijziging. ‘Toen ik aantrad als minister speelde de MeToo-beweging. […] We hebben daarover gedebatteerd. Een meerderheid van de Kamer en ik kwamen gezamenlijk tot de conclusie dat we hier méér aan moeten doen in het strafrecht.’

Hoe gaat het nu? Eva Kwakman, Landelijk Officier van Justitie Huiselijk Geweld, Kindermishandeling en Zeden: ‘Als slachtoffers de politie bellen, bekijkt de politie of er een spoedsituatie is. Of er spoedonderzoekshandelingen moeten worden verricht, bijvoorbeeld een medisch onderzoek, waarvoor je naar een Centrum Seksueel Geweld gaat. Vervolgens word je uitgenodigd voor een gesprek, waarin wordt gevraagd wat er in grote lijnen is gebeurd. Daar krijg je te horen dat je aangifte kunt doen, en hoe dat allemaal in zijn werk gaat daarna. Daardoor kun je een goed geïnformeerde beslissing nemen. Als je aangifte doet, maakt de politie een plan van aanpak. Daarna komen wij als Officieren van Justitie in beeld. Wij toetsen dat plan van aanpak en vervolgens wordt het onderzoek uitgevoerd.’

Snel een melding doen is sowieso heel belangrijk, zegt de officier. ‘Niet alleen vanwege sporen en bewijsmaterialen, maar ook voor slachtoffers zelf. Ze hebben vaak medisch onderzoek nodig, bijvoorbeeld naar of je geen soa’s hebt. Of dat je ongewenst zwanger bent. In een centrum voor seksueel geweld is er ook aandacht voor psychosociale zorg, zodat je je niet nog vele jaren zo rot hoeft te voelen.’ Als je het kunt, dan is het goed om snel een melding te doen dus.

Dwang
De wijziging die op handen is, werkt zo: seks onder dwang moet nu nog bewezen worden. De plannen zijn nu om de wet te verruimen; er wordt dan méér strafbaar dan nu. Eva Kwakman: ‘We hebben nog niet de precieze teksten; het ligt in dit soort situaties wel heel precies. Maar de minister wil dat het 'dwangvereiste' verruimd wordt: het is nu nodig dat wij bewijzen dat iemand gedwongen is tot het ondergaan van seksuele handelingen. Die dwang is bijvoorbeeld geweld, of bedreiging. Of dat je opgesloten bent. De minister heeft nu gezegd dat hij wil dat seks tegen de wil óók strafbaar wordt. Zonder dat daarbij dwang aan de orde hoeft te zijn. Dat is het grootste verschil.’

Aan het eind van 2019 wordt een wetsvoorstel verwacht.

Kijk/lees/luister verder
Artikel: De Tinderdate van Lindsay eindigde in een nachtmerrie (Zembla)
Video: ‘Verkracht of niet’; Geraldine Kemper en Tim Hofman kijken met een panel van veertien jongeren naar op waarheid geïnspireerd drama.
Artikel: Wel of niet verkracht? (het complete stuk van Angela Carper, Joop.nl)