Nirosha (27) heeft straatvrees: ‘Mijn angst werd groter en groter, tot het punt dat ik niet meer naar buiten durfde’

Wat als je angsten zo reëel voelen dat de wereld een onveilige plek wordt? Het overkwam Nirosha (27), zij leeft al meer dan tien jaar met straatvrees: ‘Ik kreeg een paniekaanval als ik naar buiten ging. En daarmee werd mijn angst – dat het buitenshuis gevaarlijk was – bevestigd.’

Op haar dertiende kampte Nirosha met somatische klachten, zoals slaapproblemen, hoofdpijn en vermoeidheid. De oorzaak bleek niet lichamelijk, maar mentaal te zijn. Dat concludeerde een psycholoog, vertelt Nirosha: ‘Hij zei: "Je bent enorm angstig, somber en piekert veel." Tot ik dat hoorde, dacht ik dat dat vanzelfsprekend was.’

Op dat moment had Nirosha, ondanks haar jonge leeftijd, al een aantal jaar veel aan haar hoofd. Haar ouders gingen scheiden toen ze tien was. Dat betekende een nieuwe woonplaats en een nieuwe basisschool: ‘Ik raakte alles kwijt wat ik kende. Daarmee viel mijn basis weg. Een gevoel van onveiligheid, dat zich opbouwde in mijn lichaam, kwam ervoor in de plaats.’

Na een hoge Cito-score mocht Nirosha naar het vwo. Net als op de basisschool, voelde ze zich daar onveilig. ‘Het was mijn eerste week in jaar twee en ik was als de dood om te laat te komen’, herinnert ze zich. ‘Ik kende het gebouw – dat speciaal was ingericht voor de vwo-klassen – nog niet goed. In het jaar van de brugklas zat ik namelijk nog met alle niveaus in één gebouw.’

Tot haar verbazing werd ze aangesproken door een – voor haar onbekende – docent. ‘Hij wees naar buiten en zei dat de vmbo-locatie verderop was. Op basis van mijn huidskleur trok hij de conclusie dat ik hier niet hoorde. Niet veel later werd me duidelijk dat ik één van de enige personen van kleur was op het vwo.’

Het voorval waarin Nirosha te maken kreeg met racisme, verergerde haar angstgevoelens. Het voerde de druk op: ‘Ik wist dat vooroordelen over mensen van kleur, zoals dat zij minder intelligent zouden zijn, nog steeds van kracht waren’, vertelt ze. ‘Ik wilde het goed doen op school, koste wat het kost. Slechte cijfers halen was geen optie – dan zou ik die vooroordelen bevestigen.’

Nirosha legde de lat hoog. Haar angsten en somberheid begonnen haar echter meer en meer in de weg te staan. Aan haar eigen hoge verwachtingen voldoen, dat hield ze niet meer vol. En dat was te zien aan haar resultaten: ze haalde voor het eerst lage cijfers. Na een aantal jaar stroomde ze daarom af naar de havo.

Dat betekende opnieuw een onbekend gebouw met daarin onbekende mensen. Het fysiek aanwezig zijn in dat schoolgebouw, riep enorm veel angst op bij Nirosha. ‘Thuis zat ik in mijn eigen, veilige bubbel. Op school was het onvoorspelbaar. Daar waren menigtes en moest ik interactie hebben met anderen. Het ging zo ver dat ik mijn lessen niet meer kon volgen.’

Angst kennen we allemaal. We voelen het voor een sollicitatiegesprek, of bij het kijken van een spannende film. Bij een angststoornis heeft angst echter zo’n grote impact, dat het je leven kan gaan beheersen. Dat gebeurde bij Nirosha. Haar angst werd een raadgever waar ze naar luisterde.

‘Eerst durfde ik niet meer naar school’, legt ze uit. ‘Die angst werd groter en groter, tot het punt dat ik niet meer naar buiten durfde. En als ik dan toch ging, dan gebeurde precies waar ik bang voor was. Dan kreeg ik een paniekaanval, waarin ik zwaar hyperventileerde, hartkloppingen had en moest huilen. En daarmee werd mijn angst – dat het buitenshuis gevaarlijk was – bevestigd.’

Na meerdere pogingen om haar examenjaar te halen, verliet Nirosha vroegtijdig de middelbare school zonder diploma. ‘Ik was nog leerplichtig en werd achternagezeten door instanties. Voor hen was het simpel: ik moest maar gewoon terug naar school. Voor mij was dat op geen enkele manier haalbaar. Niemand begreep dat.’

Dat onbegrip van anderen was iets wat Nirosha meer en meer ervoer: ‘Mensen begrijpen een angststoornis niet’, vertelt ze. ‘Hoe vaak ik wel niet uitspraken heb gehoord als: “Iedereen vindt dingen spannend.” Of: “Kijk naar wat je wel hebt.” Mijn zelfbeeld was al laag, maar door die opmerkingen van anderen haalde ik mezelf extra onderuit.’

Dat streng zijn naar haarzelf werd eerder regel dan uitzondering. In alles wat ze over zichzelf dacht, zat een oordeel. ‘Ik ging toch zelf niet de deur uit?’, omschrijft ze haar gedachten. ‘Ik kende geen armoede, had een lieve familie en fijne vrienden. Hoe teleurgesteld ik ook was in de wereld, dat was ik nog tien keer zoveel in mezelf. Nu, jaren later, weet ik dat ik enorm veel last had van zelfstigma.’

Rond diezelfde periode bereikte haar angststoornis zijn hoogtepunt. ‘Ik was een jaar of achttien. Ik durfde niemand meer onder ogen te komen. Mijn wereld was ontzettend klein. Mijn slaapkamer verliet ik pas als mijn gezin de deur uit was. En als vriendinnen langskwamen om me te steunen, dan durfde ik de deur niet open te doen.’

‘Natuurlijk voelde ik me eenzaam’, vertelt ze. ‘Maar op een vreemde manier voelde die eenzaamheid veilig. In ieder geval veiliger dan het aangaan van sociaal contact. Het grootste gedeelte van de dag bracht ik door in bed. Ik wilde me zo min mogelijk bewust zijn van mijn eigen bestaan.’

Na een aantal jaar worstelen, werd Nirosha opgenomen in een instelling om intensieve therapie te volgen. Daar bracht ze vier dagen per week door. Voor sommige buitenstaanders werd de ernst van haar situatie toen pas zichtbaar – en van die mensen ontving ze voor het eerst steun: ‘Dat voelde dubbel. Het was fijn, maar wel jammer dat het zo ver moest komen totdat ik serieus werd genomen.’

Tijdens haar opname deed Nirosha voor het eerst een boekje open over haar mentale gezondheid op sociale media. ‘Dat begon laagdrempelig, gewoon om anderen te laten weten hoe het nou eigenlijk ging. Ook hielp het schrijven me met mijn herstel. Zo kon ik op slechte dagen teruglezen dat ik toch echt vooruitgang boekte.’

De zenuwen gierden door haar lijf toen ze haar eerste berichtjes plaatste. Na een tijdje nam dat af, vooral toen ze zich realiseerde dat ze anderen hielp. ‘Ik begon steeds meer berichtjes te krijgen van onbekenden die hetzelfde doormaakten. Het voelde fijn om iets voor hen te betekenen. Zelf had ik het ook enorm fijn gevonden om te weten dat ik niet de enige was.’

Na het afronden van haar behandeling ging het beter met Nirosha. Ze besloot een sprong in het diepe te wagen en een studie te gaan volgen. ‘Bij de studiecoördinator vertelde ik over mijn mentale problemen. Dat vond ik enorm spannend, want het liefst viel ik zo min mogelijk op. Dat deed ik immers al genoeg: weer was ik de enige persoon van kleur én een stuk ouder dan de rest. Na een half jaar gooide corona roet in het eten.’

‘Ik weet nog goed dat ik dacht: mijn allergrootste angsten zijn nu uitgekomen’, herinnert Nirosha zich. ‘De angst die ik tot dan toe had was vaak irreëel, maar nu was de wereld daadwerkelijk eng geworden. Ik kwam alleen mijn huis uit om boodschappen aan te nemen en mijn postvakje open te maken. Het duurde wel even totdat ik mijn leven weer enigszins op kon pakken.’

Toch kwamen er langzaam maar zeker lichtpunten in Nirosha haar leven. Hoewel ze lange tijd relaties uit de weg ging, kwam daar twee jaar geleden verandering in toen ze op date ging met haar huidige partner. Hij bleek haar al te volgen op Instagram. ‘Tot mijn verbazing schrok ik hem niet af met mijn kwetsbaarheden. Integendeel: hij had juist enorm veel bewondering voor mijn openheid. Die date liep uit op een gelukkige relatie en inmiddels wonen we zelfs samen.’

Nirosha was een lange tijd alleen maar bezig met overleven. Voor het eerst lukt het haar nu om hoopvol te zijn naar de toekomst. ‘We zijn nu met zijn drietjes, want onze puppy Broccoli is erbij gekomen’, vertelt ze. ‘Hij helpt mij ontzettend veel. Doordat ik nu voor hem moet zorgen, zorg ik ook beter voor mezelf. Als ik ‘s ochtends met hem heb gewandeld, dan is de wereld een stukje minder eng. Dat voelt keer op keer als een overwinning.’