Dit is waarom we ’s nachts meer piekeren (en wat je eraan kunt doen)

Eindeloos woelen in bed en verstrikt raken in piekergedachten: voor veel mensen is het helaas herkenbaar. Maar waarom hebben we in de nacht vaker last van piekeren dan overdag, en wat kun je eraan doen?

‘Ik lag vannacht wakker omdat ik lag te piekeren’, vertelt Alledaagse Vragen-presentator Nina Haitsma. ‘Toen dacht ik ineens: hé, hoe kan het eigenlijk dat ik vaak ’s nachts lig te piekeren? (...) mijn problemen lijken ’s nachts ook veel groter. Dan denk ik: dit komt nooit meer goed. En de volgende dag vraag ik me af waar ik me zo druk over maakte.’

Nina is niet alleen: veel mensen merken dat ze 's nachts eerder piekeren dan overdag. Hoe dat precies komt, leggen hersenwetenschapper Charlotte Sleurs en psycholoog Mark de Smet uit.

Piekeren betekent zorgen maken. Je zit met zorgen, vragen of problemen, maar ziet geen oplossingen hiervoor. Daardoor lopen je gedachten als het ware vast. Er bestaan twee vormen van piekeren, legt Sleurs uit. ‘Enerzijds herhalen we tijdens het piekeren vaak negatieve informatie (…) dus de negatieve aspecten van onze herinneringen. De andere vorm van piekeren is het vooruit anticiperen op wat er gaat komen.' Die to-do-lijst waar geen einde aan komt bijvoorbeeld, of een spannend sollicitatiegesprek.

Je kunt dus wakker liggen van gebeurtenissen uit het verleden of juist piekeren over de toekomst. Vooral dat eerste is voor Nanoah en Nina erg herkenbaar. ‘Ik kan heel erg terug blijven vallen op vooral kleine, sullige dingetjes', aldus Nanoah. 'Waarvan ik dan echt nog denk: mijn hemel, wat heb ik me toen embarrassed en belachelijk gedragen.’

Dit heeft in de eerste plaats te maken met de omgeving. ‘In het donker heb je weinig afleiding, waardoor piekergedachten meer ruimte krijgen', legt Nina uit. Bovendien kun je overdag stress of angst vaak bespreken met een naaste, wat kan helpen om minder te piekeren, licht Sleurs toe. ‘Sociale interactie is belangrijk om onze angst onder controle te houden (...) en om zaken te relativeren.’ 's Nachts liggen de meeste mensen alleen in bed, of naast een partner die wél slaapt, waardoor het moeilijker is om zorgen te delen. Dit maakt het gemakkelijker om in piekergedachten vast te lopen.

Daarnaast gebeurt er veel in ons lichaam waardoor piekeren sneller kan optreden. Hormonale veranderingen spelen een rol: normaal gesproken daalt het stresshormoon cortisol 's nachts, maar bij stress of angst kunnen je hormonen uit balans raken. ‘Daardoor kan het emotiesysteem in ons brein hyperactief zijn tijdens de slaap’, aldus Sleurs.

Door al die hormonen die vrijkomen van het piekeren, kunnen je hersenen zelfs krimpen. Hoe dat zit, legt Nanoah aan je uit:

Wat kun je het beste doen tegen ’s nachts piekeren? Psycholoog Mark de Smet geeft tips.

• Schrijf je zorgen van je af. ‘Vaak hebben we onbewust en bewust allerlei gedachten en rampscenario’s. Dan kan het soms heel goed werken om het van je af te schrijven’, aldus De Smet. Het verplaatsen van je piekergedachten van je hoofd naar papier, kan helpen om meer rust te vinden.

• Vraag jezelf af: wat is het ergste dat kan gebeuren? Door alle negatieve, onbewuste rampscenario's in onze gedachten, verliezen we vaak het overzicht. 'Al snel valt de wereld dan uiteen en lig je voordat je het weet onder een brug en komt het nooit meer goed.' Door te relativeren en te onderzoeken wat er daadwerkelijk kan misgaan, zie je vaak dat de situatie minder ernstig is dan je piekergedachten je doen geloven, aldus de psycholoog.