Waarom verlaten tienduizenden etnische Armeniërs Nagorno-Karabach?

Nagorno-Karabach
Cher en Kim Kardashian hebben het over de honderdduizend etnische Armeniërs die het van oudsher Armeense gebied Artsakh, internationaal bekend als Nagorno-Karabach, noodgedwongen verlaten. Dit is het gevolg van een bloederige oorlog die uitmondde in een deal tussen Armenië (drie miljoen inwoners) en Azerbeidzjan (tien miljoen inwoners) vorige week.

Nagorno-Karabach is een enclave van Azerbeidzjan waar etnische Armeniërs al jaren, tevergeefs, voor hun onafhankelijkheid vechten, nadat het gebied door Jozef Stalin overgedragen werd aan Azerbeidzjan. In 1991 kwam er een staakt-het-vuren, maar dit is dit jaar opnieuw geschonden.

Oud-Tweede Kamerlid Harry van Bommel reisde onlangs op uitnodiging van Armenië af naar het gebied: ‘Ik zag ik de grootschalige vernietigingen; het zag er niet goed uit.’ Inmiddels hadden negentigduizend etnische Armeniërs de regio verlaten. In Nederland pleit hij voor Europese inmenging bij onder andere De Nieuws BV. Van Bommel: ‘De wereld was bezig met de Amerikaanse presidentsverkiezingen en COVID-19; dat was voorpaginanieuws. Verschillende landen hebben daar gebruik van gemaakt en zijn hun gang gegaan.’

Die vernietigingen gaan zes weken door, totdat Azerbeidzjan en Armenië, onder toezicht van Rusland, een ‘vredesdeal’ ondertekenen. Van Bommel: ‘Het heeft meer weg van een afgedwongen wapenstilstand. In dit verdrag worden de Armeniërs op dat aanbod geofferd.’ Het verdrag eist de terugtrekking van alle Armeense troepen uit zowel de Azerbeidzjaanse gebieden buiten de regio (veroverd door Armenië als bufferzone in 1994), als de gebieden die Azerbeidzjan deze maand wist te veroveren in Nagorno-Karabach. Voor de etnische Armeniërs in het gebied leidt het tot grootschalige ontheemding.

Diaspora
Ook Armeense Nederlanders zoals arts Gor Khatchikyan (tijdens de eerste coronagolf veelvuldig te zien in het programma Frontberichten) houdt het bezig, vertelt hij in De Nieuws BV: ‘Hoewel ik in de hulpdiensten werkzaam ben om dit land te dienen, liggen mijn roots en hart in Armenië. We gaan ermee naar bed, we worden ermee wakker.’ Bijna iedere Armeen heeft op de één of andere manier een band met Nagorno-Karabach, vertelt van Bommel: ‘De ene vriend van mij heeft daar een zoon zitten, de ander een broer. Iedere keer als de telefoon gaat, hopen ze dat het geen slecht nieuws is. De minister van Buitenlandse Zaken in Armenië waar ik afgelopen week mee sprak, had daar zelfs twee zonen zitten.'

(Online) protest
Kim Kardashian, met haar grote volgerschare, probeert meer aandacht te vragen voor de oorlog, maar ook voor de rol van Turkije in het conflict. Ook de band System of a Down verbreekt na vijftien jaar de radiostilte: zij brengen de nummers ‘Protect the Land’ en ‘Genocidal Humanoidz’ uit. Daarnaast vragen ook niet-Armeense bekendheden aandacht voor deze zaak: acteur Michael B. Jordan wijst zijn 15 miljoen volgers op de, in zijn woorden, 'dreigende genocide'. Daar kan van Bommel zich in vinden: ‘Een land dat betrokken is bij militaire acties tegen buurlanden (Syrië, Libië, Nagorno-Karabach) zou niet moeten kunnen rekenen op NAVO-steun. Nu er sprake is van dreigende genocide, etnische zuivering, zou ik zeggen: maak haast met de erkenning van de Armeense Genocide in 1915.’

Over de hele wereld (New York, Londen, Montevideo, Parijs, Barcelona) gaan Armeniërs de straat op met teksten als ‘Your Silence Is Killing Us’, ‘You Are Witnessing Second Genocide’ en ‘Recognize Artsakh!’. Online wordt voor deze boodschap de hashtag ‘Armeniawantpeace’ massaal gebruikt. Door de protesten nemen grote bedrijven als Garmin het heft in eigen handen: ze doen onderzoek naar de samenwerking met Turkije, dat openlijk militaire steun levert aan zijn bondgenoot Azerbeidzjan.

Humanitaire hulp
De grote vluchtelingenstroom die deze deal en ontheemding teweegbrengt, vraagt volgens Khatchikyan om humanitaire hulp. Via sociale media organiseren Armeniërs van over de hele wereld inzamelingsacties (o.a. door live-streams en concerten). Van Bommel: ‘In de diaspora is er veel betrokkenheid. Mijn kennissen hier zijn bijvoorbeeld ook betrokken bij inzamelingsacties.’ Op kleine schaal hebben Armeniërs al in de oorlog hun huizen opengesteld voor de vluchtelingen, weet Khatchikyan. In samenwerking met het Armeens Nederlands Medisch Genootschap probeert hij humanitaire hulp, in de vorm van middelen en apparatuur, te bieden. ‘We hebben een slag verloren, maar nog niet de oorlog. De oorlog, in zijn totaliteit, het welzijn van ons volk, dat valt te redden’, aldus Khatchikyan.