De innige militaire samenwerking tussen Azerbeidzjan en Israël
De september aanval van Azerbeidzjan in Nagorno-Karabach dwong de Armeense separatistische autoriteiten daar om hun wapens neer te leggen. In de daaropvolgende weken zijn meer dan 100.000 etnische Armeniërs naar het moederland Armenië gevlucht.
Als onderliggende redenen van de verschoven machtsbalans in de regio is in de media vooral de oorlog in Oekraïne genoemd, welke de aandacht van Rusland als belangrijkste (nu wellicht voormalige) bondgenoot van Armenië opeiste.
Maar vlak ook de hechte militaire samenwerking tussen Israël en Azerbeidzjan niet uit.
Azerbeidzjan heeft de afgelopen jaren een sterke relatie opgebouwd met de wapenindustrie van Israël. Het heeft er geavanceerde wapensystemen ter waarde van mogelijk meer dan $10 miljard aangeschaft. Israëlische raketten met een lange reikwijdte en vooral de zgn. kamikaze-drones hebben het tekort aan luchtmacht van Azerbeidzjan gecompenseerd.
De betrokkenheid van Israël strekt zich uit tot de oprichting van een fabriek die de Israëlische kamikaze-drones op Azerbeidzjaanse bodem produceert. Deze drones zijn populair bij strijdkrachten vanwege hun kosteneffectiviteit, gebruiksgemak en precisie.
Azerbeidzjan is strategisch belangrijk voor Israël omdat het ten minste in 40% van de huidige oliebehoefte van Israël voorziet. Maar nog belangrijker is dat Azerbeidzjan een trouwe bondgenoot is in de strijd tegen resp. de containment van Iran.
Buitenlandse media berichten dat Azerbeidzjan de Mossad heeft toegestaan om een afluisterpost in het land op te zetten om geheime berichten van Iran te onderscheppen. Bovendien is Israel een luchthaven aangeboden als hulp bij mogelijke toekomstige luchtaanvallen tegen Iran.
Azerbeidzjaanse journalisten en oppositie-activisten zouden naar verluidt het doelwit zijn van surveillance met de Pegasus-spionagesoftware aangeleverd door het Israëlische bedrijf NSO. Vergeet niet dat Azerbeidzjan geen democratie maar een dictatuur is.
Israël en Rusland zijn de enige twee van 's werelds top-tien wapenleveranciers zonder mensenrechtelijke beperkingen op wapenexporten.
Geschiedenis relatie
De samenwerking tussen Israël en Azerbeidzjan begon eind jaren negentig, toen vanuit het laatste land een oliepijpleiding werd aangelegd die via een Turks transportknooppunt naar Israel leidde.
In 2011 intensiveren Israël en Azerbeidzjan hun relatie met een wapendeal van 1,6 miljard dollar, waaronder een batterij Barak-raketten en drones geproduceerd door de Israel Aerospace Industries.
In april 2016 markeerde een beperkte militaire escalatie een nieuwe geopolitieke fase in de regio. Voormalig minister van defensie Moshe Ya'alon en premier Benjamin Netanyahu bezochten Azerbeidzjan in respectievelijk 2014 en 2016 om de Israëlische wapenverkoop aan de regio op te voeren.
Deskundigen schatten dat Israël tussen 2016 en 2020 bijna 70% van het wapenarsenaal van Azerbeidzjan heeft geleverd voor een waarde van 10 miljard dollar. Hierdoor kreeg Azerbeidzjan een ruime voorsprong op Armenië. In september 2016 bracht president Aliyev een publiciteitsbezoek aan de Azerbeidzjaanse fabriek die de Israëlische modellen van kamikaze-drones produceert. Aliyev verklaarde dat Israël ermee had ingestemd Azerbeidzjan defensiemateriaal van ter waarde van in totaal bijna $ 5 miljard te verkopen.
In maart j.l. bleek uit een onderzoek van de Israëlische krant Haaretz dat tussen 2016 en 2020 niet minder dan 92 Azerbeidzjaanse militaire vrachtvluchten naar de luchthaven Ovda in de zuidelijke Negev woestijn gingen. Dat is de enige luchthaven in Israël waar explosieve materialen mogen worden vervoerd.
Azerbeidzjan veroverde vervolgens in 2020 delen van Nagorno-Karabach in een zes weken durende oorlog. De Israëlische drones waren van groot belang bij het doorbreken van de Armeense verdedigingslinies. (Israël heeft overigens zijn kamikaze-drones ook de laatste jaren ingezet bij legeraanvallen op Palestijnse militanten, zoals in het vluchtelingenkamp van Jenin op de Westelijke Jordaanoever).
De recentelijke aanval van half september in Nagorno Karabach lijkt methodisch gepland te zijn. Sinds december heeft Azerbeidzjan de burgers van Karabach uitgehongerd door de smalle verbinding tussen Nagorno Karabach en Armenië te blokkeren. Het was een schending van het staakt-het-vuren-akkoord uit 2020, maar noch de Russische vredeshandhavers noch het westen reageerden.
Het aantal militaire vrachtvluchten van en naar Azerbeidzjan piekte in de maanden voorafgaand aan de september-aanval. In juli dit jaar bracht de Israëlische minister van defensie, Yoav Gallant, een bezoek aan Azerbeidzjan waar hij de militaire samenwerking en de gezamenlijke “strijd tegen het terrorisme” prees. Azerbeidzjan lanceerde zijn bliksemoffensief op 19 september. Eyal Zamir, de directeur-generaal van het Israëlische Ministerie van Defensie, bezocht de minister van defensie van Azerbeidzjan letterlijk de dag voor het offensief.
Het is niet te veel gezegd dat de Israëlische militaire samenwerking van cruciaal belang is geweest voor de overwinning van Azerbeidzjan in Nagorno-Karabach.