Moet menstruatieverlof verplicht worden?

Bijna een derde van mensen die menstrueert* kan door heftige menstruatieklachten diens werk niet volledig uitvoeren. Moet er geen menstruatieverlof worden ingevoerd in Nederland?

Doordat zijn vriendin zeven tot acht dagen lang menstrueerde en heftige klachten had bij haar ongesteldheid, besloot Peter de Vroed de menstruatiecyclus van meer dan 90.000 vrouwen te onderzoeken. Hij richtte vervolgens voorlichtingsinstituut Men-struatie op, om meer aandacht te krijgen voor dit thema. ‘Wanneer 94% daarvan zegt: “Ik heb de eerste dag behoefte aan rust”, dan wordt het voor mij een basisbehoefte’, vertelt hij in Khalid & Sophie. Hij snapt daarom niet waarom er in Nederland nog geen menstruatieverlof is ingevoerd.

Een wettelijk menstruatieverlof is er nog niet in Nederland. Als je menstruatieklachten hebt, kan je je alleen ziekmelden. 39% van de werknemers doet dat weleens. Een werkgever moet dan minstens 70% van het loon doorbetalen.

In ziekenhuizen, op kinderopvanglocaties en bij de Nederlandse Spoorwegen zijn er overigens wel specifieke maatregelen genomen voor werknemers met menstruatieklachten, vertelt FNV-beleidsadviseur Ilze Smit in De Nieuws BV. ‘Vrouwen die er echt chronisch last van hebben, kunnen bijvoorbeeld afspraken maken over hoe ze hun dienst zo kunnen regelen dat er minder klachten worden ervaren. Of het tijdelijk aanpassen van werkzaamheden, zodat het beter mogelijk is om je werk uit te voeren. Maar het kan ook zijn dat we afspraken maken over thuiswerken.’

De FNV benadrukt overigens dat het geen menstruatieverlof is. Het gaat om ‘maatwerkafspraken’. Niet elke persoon heeft namelijk dusdanig last van menstruatieklachten dat verlof noodzakelijk is. ‘Maar als je er wel last van hebt, is het wel belangrijk dat jij je werk goed kunt doen. Dat de werkvloer ook voor jou goed werkt. Dat proberen we te regelen in de cao’, aldus Smit.

85% van de mensen met menstruatieklachten is gemiddeld negen dagen per jaar minder productief op het werk. Daardoor lopen werkgevers ruim 8 miljard euro mis, meldt Men-struatie. Toch brengt het wettelijk verplichten van menstruatieverlof in de arbeidsvoorwaarden risico’s met zich mee, denkt gynaecoloog Judith Huirne. ‘Ik denk dat het belangrijk is dat je het bespreekbaar maakt op de werkvloer', vertelt ze in De Nieuws BV. 'Maar als ik de tekst in de cao goed lees, staat daar ook dat je om privacyredenen de reden niet hoeft weer te geven. Ik denk dat je daarmee niet dat taboe doorbreekt.’

Slechts 20% van de werknemers die zich weleens ziekmeldt tijdens hun menstruatie, durft te vertellen dat menstruatieklachten de reden zijn, aldus de FNV. 'Er ligt een heel groot taboe om dit bespreekbaar te maken', vertelt Smit. FNV-leden 'willen dat het taboe eraf gaat en dat er afspraken met werkgevers worden gemaakt, zodat dit bespreekbaar kan worden'. Denk hierbij aan het tijdelijk aanpassen van werkzaamheden of de mogelijkheid tot thuiswerken, zoals Smit eerder noemde. Overigens is het niet verplicht om de reden voor je ziekteverlof te melden bij je werkgever.

‘Als vrouwen zodanig last hebben dat het hun dagelijks functioneren beïnvloedt, moet je eigenlijk niet bijdragen aan het feit dat ze thuis gaan zitten lijden, maar moet je juist toejuichen dat ze dit bespreekbaar maken, een arts durven te bezoeken en dat er gezocht wordt naar de juiste onderliggende oorzaak die je dan gaat behandelen’, vult Huirne aan. ‘Dat voorkomt dat de aandoening erger wordt en uiteindelijk tot verzuim en arbeidsongeschiktheid leidt.’

Paula Kragten is het daarmee eens. Ze maakt al bijna tien jaar een online magazine over de menstruatiecyclus en vindt menstruatieverlof ‘een stupide idee’, vertelt ze in Khalid & Sophie. ‘Ik denk dat je met menstruatieverlof een denkfout maakt. (…) je kunt onnoemelijk veel last van je menstruatie hebben en daardoor uitgeschakeld zijn, maar dan heb je een medisch probleem. Daar moet onderzoek naar gedaan worden. We moeten inzetten op research en niet op idiote regelgeving.’

Menstruatieverlof draagt daarnaast bij aan man-vrouwverschillen op de werkvloer en verminderende carrièrekansen, zoals een vast contract, denkt Huirne. Ook de FNV ziet dat de werkvloer al decennialang is ingericht voor mannen, maar ‘als we willen dat vrouwen goed kunnen werken, moet hier rekening mee gehouden worden’, aldus Smit. ‘De menstruatie hoort er gewoon bij. Dat is iets waar elke vrouw mee te maken krijgt. Laten we dat erkennen en goede afspraken over maken.’

• In België staat menstruatieverlof niet op de politieke agenda, zei minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken Frank Vandenbroucke in 2022.
• In China is het per provincie afhankelijk of werknemers recht hebben op betaald of onbetaald menstruatieverlof en voor hoe lang.
• In Frankrijk wordt er geëxperimenteerd met menstruatieverlof. In Saint-Ouen, een voorstad van Parijs, krijgen gemeentewerknemers twee dagen per maand betaald menstruatieverlof. Zij moeten wel een doktersverklaring laten zien. De Franse supermarkt Carrefour biedt 12 extra verlofdagen aan, voor personen met heftige menstruatieklachten.
• In India hebben werknemers in de deelstaat Bihar recht op twee dagen betaald menstruatieverlof per maand. In de deelstaat Kerala hebben menstruerende studenten aan de staatsuniversiteiten recht op 73% aanwezigheidsplicht, in plaats van 75%. Eind 2023 werd er in het parlement gedebatteerd over of menstruatieverlof in het hele land ingevoerd moet worden. Minister van Vrouwen- en Kinderontwikkeling Smriti Irani is hierop tegen. Volgens haar zijn de meeste menstruatieklachten gewoon op te lossen met medicatie en leidt menstruatieverlof tot discriminatie van vrouwen op de werkvloer.
• In Indonesië hebben werknemers recht op betaald menstruatieverlof, tijdens de eerste en tweede dag van hun menstruatiecyclus.
• In Italië werd er in 2016 gedebatteerd over een wetsvoorstel, dat werknemers drie dagen per maand betaald menstruatieverlof zou moeten geven. De wet kwam er uiteindelijk niet, omdat er gevreesd werd voor negatieve gevolgen voor vrouwen op de werkvloer.
• In Japan hebben werknemers al sinds 1947 recht op menstruatieverlof. Zij kunnen een zo lang mogelijk verlof aanvragen als dat zij nodig hebben. Betaald verlof is hier vanuit de werkgever niet verplicht, maar volgens onderzoek uit 2020 doet ongeveer 30% van de Japanse bedrijven dit wel.
• In Spanje hebben werknemers sinds 2023 recht op minstens drie dagen betaald menstruatieverlof per maand. Spanje is daarmee het eerste Europese land dat dit verlof heeft ingevoerd.
• In Taiwan hebben werknemers recht op één dag betaald menstruatieverlof per maand, voor de helft van hun salaris. Maar nemen ze meer dan drie dagen per jaar op voor menstruatieverlof, dan wordt dit meegeteld bij het ziekteverlof.
• In Vietnam hebben werknemers recht op een half uur betaalde pauze per dag, gedurende hun menstruatiecyclus.
• In Zambia hebben werknemers recht op één dag menstruatieverlof per maand. Krijgen ze dit niet? Dan kunnen ze hun werkgever aanklagen.
• In Zuid-Korea hebben werknemers recht op één dag onbetaald menstruatieverlof per maand. Nemen ze deze vrije dag niet op? Dan worden ze extra uitbetaald.

* Ook transgender mannen en non-binaire mensen kunnen menstrueren.