Een eetstoornis en TikTok, gaat dat samen?

Samen eten om de drempel te verlagen; dat was het plan van de Amerikaanse Sara Sadok. Maar is TikTok daar de juiste plek voor? 

De 18-jarige Sara Sadok uit Chicago is TikTokker, maar niet zomaar een. Op haar account kom je geen dansfilmpjes of sketches tegen, zoals we die van de app kennen, maar video’s waarmee ze mensen met mentale problemen een hart onder de riem probeert te steken. Met teksten als ‘Je hebt perfect zoals je bent en ‘Wanneer mensen zeggen dat iets onmogelijk is – dan is het onmogelijk voor hen, niet voor jou’, geeft ze haar volgers dagelijks een steuntje in de rug.

In oktober besluit ze iets nieuws uit te proberen. Door gebruik te maken van de duet-functie op de app nodigt ze mensen uit om samen met haar te eten. Met de tekst ‘als je moeite hebt om je er toe te zetten om iets te eten, laten we het dan samen doen’, nodigt ze jongeren met eetstoornissen en eetproblemen uit samen de stap te zetten.

Sadok, die zelf nooit een moeilijke relatie heeft gehad met voedsel, maakt de video’s voor een vriendin. Wanneer ze van dichtbij ziet hoe moeilijk het kan zijn om te eten, besluit ze te willen helpen. Ze maakt een video die niet alleen haar vriendin, maar ook bijna ruim tweehonderdduizend andere jongeren bereikt. Na veel dankbare reacties op de eerste video besluit ze de dagen daarop meer video’s te maken.

'Ga zo door, ik ben heel trots op je'
In de video’s, die overigens maximaal een minuut duren, is te zien hoe Sadok steeds een andere maaltijd eet. Van garnalen tot een donut. Zij neemt de eerst hap: ‘om het minder intimiderend voor je te maken’, aldus Sadok in de video. Daarna wacht ze tot de ander een hap heeft genomen, dan volgt een aanmoediging van haar kant: ‘Perfect! Ik ben heel trots op je, ik weet dat dat moeilijk was’. Vervolgens telt ze af om samen een hap te nemen. ‘1, 2, 3…’ Ze neemt een hap. ‘Ga zo door, ik ben heel trots op je’, aldus Sadok.

Geen oplossing
Een sympathiek initiatief volgens programmamaker Hetty Nietsch, die in 2019 voor Zembla de documentaire Gegijzeld door Anorexia maakte, samen met collega Simone Tangelder. Maar het is natuurlijk geen oplossing voor de ziekte. ‘Ik denk dat je pas echt kan begrijpen wat iemand met een eetstoornis drijft als je het zelf hebt ervaren’, aldus Hetty. Helaas staat zien eten niet gelijk aan doén eten. ‘Zo werkt het helaas niet, heb ik geleerd’, aldus Hetty. ‘Het gaat om de vraag waarom iemand niet eet.’ Wel kan de video van Sadok een aanmoediging zijn om aan de slag te gaan met de problemen, om hulp te zoeken. Ook kan het een aanvulling zijn. Maar het heeft ook iets treurigs, volgens Hetty. ‘Heel eenzaam. Dat je zo via het internet met een wildvreemde probeert te eten om hier af te komen.’

Competitief
TikTok is een schizofreen medium als het gaat om mentale gezondheid en eetstoornissen. ‘Het is een plek waar mensen elkaar heel erg proberen te helpen, en tegelijkertijd bij uitstek een plek waar het heel erg mis kan gaan’, aldus Hetty. Het is bekend dat een eetstoornis een zeer besmettelijke en competitieve ziekte is. Anorexiapatiënten dagen elkaar uit steeds verder te gaan; bekend gedrag onder mensen met een eetstoornis, zo hoort Hetty van ‘ervaringsdeskundigen’ die eetklinieken bezochten. In de documentaire noemt een van de hoofdpersonen die plekken de ‘Champions League van het afvallen’. Iedereen wil de slechtste zijn.

Challenges
Tegenwoordige komen deze meisjes elkaar niet enkel meer tegen in de kliniek, ze kunnen elkaar online gemakkelijk vinden, volgens Hetty. Net als op veel andere sociale media duiken ook op TikTok pro-ana posts op. Bijvoorbeeld vermomd als challenge. Hetty: ‘Trots in beeld laten zien hoe ongelooflijk dun je kunt zijn, magerder dan wie dan ook’. Maar ook de recovery-verhalen zijn berucht, omdat deze vaak juist averechts werken. Dit bleek al uit een artikel van Zembla over de impact van recovery-accounts op Instagram: ‘Mijn Instagramgebruik stond gelijk aan een terugval in m’n eetstoornis’, aldus een 21-jarige anorexiapatiënt tegen het programma.

Uit zicht
In deze tijd is dat extra gevaarlijk, omdat er maar weinig zicht is op de jongeren met eetproblematiek in verband met de coronacrisis. De klinieken zijn open, maar veel jongeren worden weggestuurd om de zorg te ontlasten, zo raken ze uit zicht en kan het sneller heel erg mis gaan. ‘En jongeren hebben veel tijd om zich bezig te houden met afvallen en het bekijken van dit soort video’s’, aldus Hetty.

Algoritme
TikTok werkt, net als andere sociale media, met een algoritme. Dat maakt de kans dat jongeren via de video van Sara terechtkomen op andere video’s en kanalen over eetstoornissen groot. Het gevaar is dat het algoritme er vervolgens voor zorgt dat enkel deze video’s nog getoond worden, waardoor jongeren in een eetstoornis-loophole terechtkomen, zo concludeert Amerikaans techtijdschrift Wired. 

Hashtags
Daarbij lijkt TikTok er weinig aan te doen. Het is een broedplaats voor pro-ana video’s, volgens de Volkskrant. Hoewel het platform hiervan op de hoogte is en het delen van schadelijke afvalmethodes verboden is, blijkt handhaven lastig. De video’s zijn namelijk moeilijk vindbaar voor het platform, omdat jongeren het verbod succesvol omzeilen door alternatieve hashtags te gebruiken. Daarbij werken ze de vindbaarheid van de hashtags niet actief tegen. Sterker nog: de hashtags worden in de zoekbalk automatisch voor je aangevuld. Eerder kreeg de app al veel kritiek over kinderlokkers en seksueel ongepaste commentaren op video’s van jonge kinderen. Ook daar besloot de app weinig aan te doen, omdat het hoofddoel: groeien en zoveel mogelijk verkeer generen boven de veiligheid van de gebruikers lijkt te gaan. Gebruikers die tussen de zes en de achttien jaar oud zijn.