Maken dansvideo’s plaats voor activisme op TikTok?

Het social media-platform TikTok stond eerst bekend om zijn  dansvideo’s, maar is nu ook steeds meer een uithangbord voor activisme. Maar hoe goed leent TikTok zich voor activisme? 

Waar je TikTokker Saddiq (@saddiqhead) voorheen veelal sportend of grappend op de For You-pagina voorbij zag komen, zie je nu hoe hij zijn platform inzet om misverstanden over het syndroom van Tourette (wat hij zelf ook heeft) de wereld uit te helpen. Een boodschap met een mogelijk groot bereik; TikTok heeft op dit moment ruim een half miljard gebruikers, waarvan 3,5 miljoen in Nederland.

Activisme
Met de groei van de app begon ook de kritiek. Zo ontdekte de Duitse website Netzpolitik eind december vorig jaar dat TikTok video’s van gehandicapte gebruikers niet vertoont buiten het land waar ze zijn geüpload. En hoewel het platform later bekende dat het ‘niet de juiste aanpak’ was, bleef het daar niet bij. LGBTQ-video's werden verwijderd, kritische gebruikers geblokkeerd, en de hashtags #blacklivesmatter en #georgefloyd bleken niet te werken. Al het activisme leek uit het platform te worden gefilterd.

Het publiek van TikTok wordt langzaamaan ouder, en daarmee verandert het gebruik. Kinderen uploaden nog steeds vrolijke dansvideo’s, maar de ouderen uit Generatie Z (geboren tussen 1996 en 2005) hebben het ontdekt voor hele andere boodschappen. Zij zetten het in om volgers te informeren over onderwerpen zoals fast fashion, feminisme, mentale problemen, fysieke beperkingen, de Black Lives Matter-beweging, de pro-choice-beweging, duurzaamheid en biodiversiteit – precies die onderwerpen waarmee TikTok kennelijk in verlegenheid wordt gebracht. 

Opvallend genoeg blijkt het technische ontwerp van TikTok een krachtig uithangbord te vormen voor een (politieke) boodschap, aldus verslaggever Thijs van Litsenburg van de podcast Alicante. Hij maakte een aflevering over TikTokkers met een geestelijke beperking. ‘Filmpjes maken over wie je bent, terwijl je altijd het gevoel hebt dat je anders bent, is óók een vorm van activisme’, zegt hij.

Een groot bereik
Anders dan bij veel andere social media, zoals Instagram, hoef je bij TikTok geen grote following te hebben om veel mensen te bereiken met je boodschap. ‘Als gebruiker krijg je verschillende video’s voorgeschoteld op de For You-pagina, als het binnen je filterbubbel en je algoritme past uiteraard.’ De app beslist dus of een video iets voor je is, aan de hand van jouw gedrag op TikTok. ‘Als maker kun je dus viraal gaan zonder dat je veel volgers hebt. Zo bereikt je boodschap veel jonge mensen; de beleidsmakers van de toekomst.’

De activistische houding van TikTokkers heeft overigens ook invloed op de beleidsmakers van het heden. Het bekendste voorbeeld: een verkiezingscampagne van Donald Trump liep eerder dit jaar uit op een mislukking, toen TikTok-gebruikers en fans van Koreaanse popmuziekgroepen het campagneteam van Trump voor de gek hielden door honderdduizenden kaartjes te reserveren – om vervolgens niet op te dagen. Het heeft de liefde van Trump voor TikTok (dat vanwege de Chinese makelij toch al niet hoog stond aangeschreven) verder bekoeld. 

Eerder dit jaar trof TikTok een schikking met de Amerikaanse consumentenwaakhond FTC (5,7 miljoen dollar) omdat het de privacy van kinderen had geschonden, zonder toestemming van de ouders. Ook in Nederland gaan stemmen op om de app te verwijderen; het zou méér data dan bijvoorbeeld Instagram ophalen. 

 

TikTok in Nederland
Het activistische karakter van TikTok is een wereldwijde trend, hoewel Van Litsenburg (die vanwege privacyoverwegingen de app zelf heeft verwijderd van z’n smartphone) wel een verschil ziet tussen Nederland en bijvoorbeeld Amerika, waar de app echt onder vuur ligt. ‘We zien in Nederland wel steeds meer dat mensen binnen hun beroep TikTok gebruiken. Politiemedewerkers bijvoorbeeld, of brandweerpersoneel. Politici of jonge politieke partijen vind je niet zo snel op het platform.’

In Nederland moeten we vooral de privacy in de gaten houden dus – precies daarnaar is de Autoriteit Persoonsgegevens eerder dit jaar een onderzoek gestart. En hoewel TikTokkers het platform nu ook gebruiken om hun boodschap rondom klimaatverandering of de Black Lives Matter-beweging te verspreiden, bestaat het platform nog steeds grotendeels uit nagemaakte dansvideo's. ‘Ik heb TikTok wel enigszins zien veranderen, maar niet per se drastisch’, zo nuanceert Van Litsenburg de situatie in Nederland. ‘Dat vind ik wel de zwakte van het platform; iedereen doet elkaars dansfilmpjes na.’ Daar is weinig activistisch aan.