Waarom protesteren jongeren tegen het leenstelsel?

Ruim zesduizend mensen protesteerden afgelopen weekend in Amsterdam tegen het leenstelsel. Zij eisen een hogere compensatie voor degenen die onder het leenstelsel studeerden. Waaronder oud-BNNVARA-stagiaire Fleur Haages: 'Met duizend euro compensatie kun je echt niets. Een basisbeurs maximaal was 14.000 euro.'

Studente Fleur liep afgelopen zaterdag mee met het compensatieprotest. Zij heeft een schuld van meer dan 50.000 euro, vertelt ze: 'Dat heeft voornamelijk te maken gehad met dat ik geen geld kreeg van mijn ouders om te studeren of voor mijn huur. Ik had wel een bijbaantje voor een dag in de week. Ik was bang om meer te gaan werken, omdat ik bang was om achter te lopen met school.' Toch liep ze later in haar studietijd vertraging op. Mede daardoor werd haar schuld hoog. 'Dat geeft je veel stress: ik moet langer en langer lenen, denk je dan. Nu word ik er bang van, dat ik zoveel schuld heb. Het idee dat je ergens aan vastzit en dat altijd maar moet afbetalen, totdat je je pensioen hebt, voelt niet lekker. Vragen als: "Wordt het nooit opgelost?", "Wat voor consequenties heeft dit voor mijn budget later?" spoken dan door je hoofd.'

Leenstelsel
Hoewel het voor nieuwe studenten goed nieuws is dat de basisbeurs terugkeert, geldt dit niet voor de leenstelselgeneratie: zij blijven zitten met grote schulden. Met alle gevolgen van dien: de bemoeilijking van een hypotheekaanvraag bijvoorbeeld. De stichting Bureau Krediet Registratie (BKR) wil namelijk dat de studieschuld wordt geregistreerd. 'Waar het uiteindelijk om gaat is dat de bank een goed besluit kan nemen samen met de consument, in dit geval met de ex-student', zegt Peter van den Bosch, directeur van de BKR, de stichting die het krediet van elke Nederlander bijhoudt in een digitale database, in De Nieuws BV. Fleur maakt zich zorgen over de gevolgen van een studieschuld: 'Je studieschuld telt ook met je hypotheek mee. Mijn generatie kan al geen huis kopen, zo wordt het ons nóg moeilijker gemaakt.' 

Compensatie 
In het regeerakkoord is gesteld dat er 1 miljard vrijkomt voor studenten die onder het leenstelsel studeerden. In andere woorden: dat komt neer op 1000 euro per student. Terwijl de studieschulden een stuk hoger liggen. Sinds het leenstelsel is de totale studieschuld verdubbeld: van 12,7 miljard in 2015 naar 24,4 miljard in het afgelopen jaar. Fleur: 'Met duizend euro compensatie kun je echt niets. Een basisbeurs maximaal was 14.000 euro. Als dat er bij mij afgaat, scheelt dat enorm. Dat klinkt wat reëler dan het afbetalen van een halve ton. De mensen voor ons en de mensen na ons krijgen wel een basisbeurs, en onze generatie zit er een beetje middenin met niets. De generatie die begon met het leenstelsel is nu grotendeels afgestudeerd, maar loopt tegen veel dingen aan op deze manier. En mensen met studievertraging zien door de bomen het bos niet meer.'

De studenten met schuld zouden veel moeilijker aan een huis kunnen komen. Zo vergroot de komst van het nieuwe stelsel de kansenongelijkheid, vertelt Joris Hetterscheid, voorzitter van Jonge Democraten, in De Nieuws BV. Ook Arjan Vliegenthart, van het Nibud, onderschrijft de kwetsbaarheid van jongeren: 'We zien dat de helft van de studenten die nu afstudeert een studieschuld heeft van meer dan tienduizend euro. Dat is fors als je je leven begint. Dan begin je ook vaak op een arbeidsmarkt die flexibeler is dan een aantal jaar terug. En als je op zoek gaat naar je eerste huis heb je ook nog te maken met de ongelofelijk gestegen huizenprijzen en ongelofelijk gestegen huren.' 

De Nieuws BV (2022): Compensatie leenstelsel: wordt deze (pech)generatie achtergesteld?

Mentaal belast
Een ander gevolg van een studieschuld is de psychische last die het uiteindelijk kan veroorzaken, vertelt Nadja Jungmann, lector schulden & incasso aan de Hogeschool Utrecht, in Kassa. 'Wie geldzorgen heeft krijgt vaak fysieke problemen zoals hoofdpijn, buikpijn of rugpijn. Ook doet het iets met je vermogen om te studeren.' Ook vraagt zij zich af in hoeverre studenten in staat zijn de risico’s van hun studieschuld in te schatten: 'Onze collega’s neurowetenschappen zeggen dat de breinontwikkeling van mensen doorgaat tot we een jaar of 24 á 25 zijn. En dat is wel een spannende, want dan is het de vraag of de gemiddelde 18-jarige volledig in staat is zich te realiseren welke financiële verplichtingen hij aangaat. Vooral als die jongere hoge bedragen leent. Dat is een put van zorgen.' 

Online: een vrije keuze?
Schrijver en columnist Johan Fretz ontving naar aanleiding van een story op Instagram ook comments waarin de schuld bij de studenten werd neergelegd. In een daarvan vroeg iemand waarom studenten zo'n hoge lening aan zijn gegaan: "Leen maximaal wat je studie kost." Volgens Fretz ligt dat echter iets gecompliceerder: 'Weet je wel hoeveel studeren kost? Denk aan een kamer huren, studiegeld, studiereizen en materialen. Bovendien bouw je een goed cv op door activiteiten te doen buiten het schoolcurriculum, waardoor je niet per se veel tijd overhoudt voor een bijbaan. 40.000 euro is heel normaal als je geen bijdrage van papa en mama krijgt en vier jaar studeert. Ik had zelf ook 40.000 euro studieschuld, en dat was nog met het leenstelsel. Het gemak waarmee mensen de suggestie wekken dat het een soort vrije keuze is om zoveel te lenen stoort me enorm. Het is voor velen bittere noodzaak zoveel te lenen om überhaupt te kúnnen studeren.' 

Lees meer over dit onderwerp: