Hoe betaal jij je studieschuld terug?

Wij spraken oud-studenten, voor en tijdens het leenstelsel, over het terugbetalen van hun studieschuld. Waar liepen en lopen ze tegenaan? 

Welke cijfers zijn bekend?

• Begin 2021 hadden 1,6 miljoen mensen een studieschuld, ruim 100.000 meer dan in 2020.
• Sinds de invoering van het nieuwe leenstelsel in 2015 is de gemiddelde studieschuld van de student opgelopen van 12.400 euro naar 15.200 euro begin 2021, blijkt uit cijfers van het CBS.
• De totale studieschuld is sinds 2015 verdubbeld, meldt het CBS. De totale studieschuld was 24,4 miljard euro begin 2021. 
• Dat is 1,6 miljard meer dan het jaar ervoor. Die schuld is sinds 2015, toen het leenstelsel werd in gevoerd, verdubbeld.  

In welk jaar ben je aan je studieschuld begonnen?
‘In 2014, in het laatste jaar van de basisbeurs, ben ik aan een HBO-studie Media, Informatie en Communicatie op het Saxion Enschede begonnen. Hiervoor ben ik een studieschuld van 20.000 euro aangegaan. De eerste twee jaar woonde ik thuis, ik hoefde dus niet bij te lenen. In mijn derde jaar ging ik stage lopen in Hilversum en toen ging ik op mezelf wonen in Amersfoort. Destijds kreeg je een uitwonende basisbeurs van rond de 280 euro per maand. Naast het fulltime werken op een stageadres was er geen tijd om een bijbaan te nemen. Ik heb 3 stages gelopen om werkervaring op te doen. Met het bedrag wat ik van de beurs en mijn stage kreeg (+/- 500 euro), kon ik net mijn huur betalen. Op een studielening zat geen rente, dus ik koos ervoor om bij te lenen.’

Heb je het weleens over je studieschuld met mensen om je heen?
‘Mijn vriendinnen zijn een jaar later begonnen, en vielen daardoor in het leenstelsel. Die hebben echt wel een drie keer zo hoge schuld opgebouwd. We hebben het er dus wel vaak over. Bijvoorbeeld over de compensatie: de compensatie van duizend euro is niets op 60.000 euro schuld.’ 

Ben je begonnen met het terugbetalen van je studieschuld? 
‘Ik werkte in de media, waar ik kortlopende contracten had: eerst een contract voor vijf maanden, daarna voor zes maanden. Midden in corona stopte een programma waar ik voor werkte. Een onregelmatig inkomen met periodes van werkloosheid. In die periodes kreeg ik een uitkering. Ik heb altijd de wil gehad om te werken, maar door de onzekere contracten verdiende ik niet genoeg en consistent om mijn studieschuld af te betalen. Toen ik moest beginnen met terugbetalen, werd ik erop geattendeerd dat ik het nog 5 jaar kon uitstellen. Ik heb er door mijn onzekere inkomen voor gekozen om het nog even uit te stellen. Nu er rente opzit en ik een vaster inkomen heb, wil ik ook beginnen met het terugbetalen. Wel is het dubbel, omdat je ook wil sparen voor een huis.’

Houdt alleen het financiële plaatje je tegen? 
‘Deels: het kwam gewoon niet goed uit. Maar ik miste ook wat begeleiding. Het was wel handig geweest om op school wat dingetjes mee te krijgen. Het zou fijn zijn om een aantal uur per week op school onderwezen te worden over het terugbetalen van je studieschuld en regels omtrent zorgtoeslag etc.’

Welke gevolgen ervaar je?
‘Ik merk dat ik lastig kan sparen. Ik ben begonnen met rijlessen, dat kost ook ruim drieduizend euro. Dan merk je dat je moeilijker kunt sparen. Je hebt overal een beetje spaargeld voor nodig. Denk bijvoorbeeld aan het kopen van een huis. Voordat ik daaraan begin, vind ik zekerheid in inkomsten erg belangrijk. Daarbij wil ik ook wat spaargeld achter de hand hebben voor grote en onverwachte uitgaven.’

Waarom ging je een studieschuld aan?
‘Ik begon in 2015 aan een studie Toegepaste Psychologie. Mijn collegegeld hebben mijn ouders betaald. Ik wilde op kamers in Groningen. Ik heb alleen geleend om mijn kamer te bekostigen. Daarvoor heb ik dus bijgeleend. En 50 of 100 euro extra per maand. Ik heb daarnaast ook gewerkt en wat hulp van mijn ouders gehad om mijn studieschuld zo laag mogelijk te houden.’

Vind je het hebben van een schuld spannend?
‘Ik hou er niet van om schulden te hebben bij iemand. Ik voelde steeds dat ik er vanaf wilde. Ook ging het spelen dat ik een huis wilde kopen.’ 

Vormde het een belemmering voor het kopen van een huis? 
‘Ik wilde samen met mijn vriend een huis kopen. Mijn ouders hebben toen voorgesteld om mijn studieschuld direct helemaal af te lossen. Gelukkig kon dit met behulp van een deel van de erfenis van mijn opa. Dat maakte het kopen van een huis makkelijker, omdat het überhaupt niet ter sprake hoeft te komen bij de hypotheekadviseur. Ik heb het daarom met beide handen aangegrepen. We hadden al iets op het oog en zaten bij de makelaar aan tafel. De informatie die je krijgt is vaag. Ik wilde gezeik voorkomen en wou dat het gewoon goed geregeld was.’

Kon je ergens terecht met die zorgen en vragen?
‘Als ik terugkijk vind ik de informatievoorziening daaromheen slecht. Wat gebeurt er als je gaat lenen? Hoe moet je dat terugbetalen? Welke consequenties heeft die schuld voor jou? Ik vind het eigenlijk heel lastig om daarachter te komen. Ik heb bij het terugbetalen ook een aantal keer naar DUO gebeld, omdat het voor mij onduidelijk was hoe dit werkte. Ik vind dus dat de informatievoorziening voor studenten of aankomende studenten best wel wat beter kan.’

Zijn er dingen die je geholpen zouden hebben als je het vooraf had geweten? 
‘Eigenlijk alles wel een beetje. Een soort van checklist over waar je allemaal op moet letten bij het afsluiten van een lening. Je wil het liefst eigenlijk iemand spreken die je advies kan geven. Ik had liever gehad dat ik beter had kunnen uitzoeken hoe een studieschuld precies in elkaar zit. Ik heb het aangenomen en geluk gehad dat het goed is gekomen. Maar voor hetzelfde geld was het niet zo geweest. Wat als ik nu bijvoorbeeld het huis, waar ik nu in woon, niet had kunnen kopen? Die potentiële consequenties wil je van tevoren weten. Ook is er weinig transparantie. Je weet niet zo goed of de regels omtrent een studieschuld gaan wijzigen. Mensen om me heen roepen nu bijvoorbeeld dat het misschien wel wordt kwijtgescholden. Het is zo wankel voor mijn gevoel. Het is eigenlijk nooit daaromheen helemaal stil geweest.’

Waarom ben je een studieschuld aangegaan?
'Voor mijn studie Cultureel Maatschappelijke Vorming in 2015 heb ik geleend. Het was, naar aanleiding van een studievertraging, de keuze of ik de opleiding zou afmaken of zou stoppen. Bij nader inzien is de kans groot dat ik adhd heb (ik ga binnenkort het diagnostisch traject in) maar vrouwen werden op dat moment minder gezien, kregen minder snel een diagnose en dus minder begeleiding. Hierdoor dacht ik altijd dat het aan mijn eigen IQ, leeftijd of inzet lag, terwijl dit niet het geval was. Mijn ouders konden financieel niet bijleggen, ik woonde al buiten het ouderlijk huis dus ik had extra kosten, en met mijn bijbaan verdiende ik te weinig om alles te betalen inclusief mijn studie.’ 

Was je je bewust van de gevolgen van een studiekeuze?
‘Ik nam een hogere studielening zodat ik kon afstuderen met de prognose op een goede baan en een hoger inkomen. Wat ik, en de rest van de wereld, niet had zien aankomen is een wereldwijde economische crisis, het over de kop gaan van meerdere welzijnsorganisaties, het verliezen van mijn vaste baan binnen 7 jaar, en weinig kans op nieuw werk. Tijdens mijn WW-uitkering heb ik ervoor gekozen om de opleiding tot docent maatschappijleer te volgen. Later kreeg ik een laagbetaalde baan. Je ziet je schuld niet afnemen terwijl je er op dat moment wel krom voor moet liggen en elke afbetaling was drie weken boodschappen. Zelfs toen het inkomensafhankelijk was.'

Hoe gaat het nu met je?  
‘Ik ben nu 8 jaar later, ik verdien nu voldoende en ik betaal lekker af. Toch heb ik nog een grote schuld en ik ben nog vier jaar aan het afbetalen. Dan wordt het kwijtgescholden, want ik kan het helaas niet helemaal terugbetalen. Aan de ene kant ben ik daar erg blij mee, want dat zou nog wel 7 à 9 jaar kunnen duren. Aan de andere kant voel ik me schuldig, want het is een ander zijn/haar/diens belastinggeld. Toch probeer ik mezelf te laten inzien dat ik door het behalen van deze opleiding meer verdien, zelf meer belasting betaal en geen gebruik maak van overheidssubsidies.’

Wat ga je merken van de kwijtschelding?
'Na de kwijtschelding kan ik eindelijk kijken voor een koopwoning en kan ik uit mijn sociale huurwoning. Ik ben het prototype van een scheefhuurder maar ik ga niet huren in de particuliere sector, omdat dat veel te duur is en ik dan onvoldoende kan sparen voor eventuele kosten als koper. Met mijn schuld kan ik een huis kopen van 1,7 ton, zonder schuld van 3,5 ton. Er is ook bijna geen huis te krijgen voor dit bedrag binnen de stad waar ik woon.’

Had je dat voorzien?
‘Ik liep er vooral tegenaan dat de prognose qua afbetaling en je inkomen veel te positief was ingesteld. Onvoorziene omstandigheden werden niet ingecalculeerd. Gelukkig had ik niet te maken met een overheid die aanpassingen deed in beloftes qua huis kopen en rente, zoals ze nu hebben gedaan met de nieuwe generatie studenten. Ik denk dat ik het dan zwaarder had ervaren.’

Hoe kijk je erop terug?
‘Op lange termijn is het de beste keuze geweest, omdat ik zonder nooit een hbo had kunnen afmaken. Toch denk ik dat er best andere mogelijkheden zijn om de voorzieningen anders in te delen om kansengelijkheid te bevorderen.’

Lees meer over dit onderwerp: