Waarom bestaan er geen 'onschuldige seksistische grapjes'?

In ‘Hey lekker ding, 365 dagen vrouw' lezen we 365 persoonlijke ervaringen van dagelijks seksisme. ‘Wat zegt dit over de positie van de vrouw in Nederland voor jou?’, vraagt schrijver en presentator Naeeda Aurangzeb aan presentator Natasja Gibbs in De Nieuws BV. 

In De Nieuws BV leest Aurangzeb  een paar anekdotes voor over de dingen ze die mee heeft gemaakt. Van mansplaining en ongepaste opmerkingen tot ongepaste blikken en microagressie. Een van de anekdotes gaat over een ouderavond op een basisschool in Rotterdam, de stad waar Aurangzeb is opgegroeid. ‘Meester Arie tegen mijn moeder: "Uw dochter beweegt te veel, ze is altijd maar aan het draaien op haar stoel. Waarom kan ze niet stilzitten zoals de andere meisjes?"'

Een greep uit de 365 verhalen
Lunch bij vrienden in Den Haag. 'Ik sta in de keuken en ontkurk een fles. Kennis Brain: "Dat doe je fout. Belangrijk is dat je weet hoe het chemisch proces werkt, voor je daaraan begint. Laat mij het maar doen."'

Bestuursvergadering Den Haag. 'Voorzitter Klaas: "Waarom is Ariane toch zo humeurig?" Ik: "Ze maakt zich zorgen, de begroting is nog niet kloppend." Collega Klaas: "Ze klinkt eerder alsof ze in de overgang is. Is ze in de overgang?"'

Na afloop van een debat in Den Haag. 'Een onbekende man: "U heeft dus huiselijk geweld meegemaakt?" Ik: "Ja, tien jaar lang." Onbekende man: "Wat deed u om hem zo kwaad te krijgen?"' 

Redactie Hilversum. 'Redacteur Boris: "Mannen hebben veel meer gedaan voor de wereld." Ik: 'Zegt wie?" Redacteur Oscar: "De geschiedenisboeken. De vrouwen die iets belangrijks hebben gepresenteerd zijn op een hand te tellen."'

Wanneer Gibbs Aurangzeb vraagt wat deze verhalen zeggen over de positie van de vrouw in Nederland, kaatst zij de vraag terug. Gibbs: ‘Sommige dingen zijn wel herkenbaar, maar ik denk ook: vermoeiend. Dat is mijn indruk van de verhalen die je deelt.’ 'Wat doet die vermoeidheid met jou?', vraagt Aurangzeb zich af. Gibbs: ‘Ja. Ik zou het eigenlijk niet weten.’ Aurangzeb: ‘Je valt stil. De een wordt vermoeid en denkt: laat maar gaan. Sommige vrouwen zeggen ook tegen mij dat ze het niet meemaken.’ Dat is volgens haar een onbewuste verdediging, vertelt ze: ‘Als je het wel tot je laat doordringen, dan word je misselijk. Dat gebeurde bij mij bij het opschrijven van de verhalen.'

Positie van de vrouw in Nederland
Volgens Aurangzeb valt er nog veel winst te behalen in Nederland, ondanks de vrijheden: ‘Wij leven in Nederland met het idee dat wij aan de goede kant staan en dat we het goed doen omdat vrouwen dingen mogen. Ja, drie generaties voor ons hebben vrouwen gestreden zodat wij mogen stemmen. Daar hadden we het bij kunnen laten. Maar gelukkig waren er vrouwen die dachten: fijn dat we kunnen stemmen, maar op wie stemmen we eigenlijk? Toen zorgden zij ervoor dat vrouwen zich verkiesbaar konden stellen.’ Volgens haar kun je nooit achteroverleunen en zeggen dat we er zijn. ‘Wie zijn onze hoofdredacteuren en wie zijn de bazen? Wie zitten er aan het hoofd van de tafel?' Maar ook in de relatiesfeer valt er nog veel te doen, zegt ze: ‘Wat zijn de verhoudingen in de relatie? 1 op de 5 vrouwen tussen de 16 en 25 jaar is slachtoffer van huiselijk geweld. Iedere acht dagen sterft er een vrouw ten gevolge van huiselijk geweld. Een kwestie van leven en dood.'

Bewustzijn
‘Denk je dat we er ons genoeg bewust van zijn in Nederland?’, vraagt Gibbs aan Aurangzeb. ‘Ik ben Nederlands-Pakistaans, en ik kom uit een cultuur waar ik wat gevechten heb moeten leveren. Mijn witte omgeving heeft geapplaudisseerd en zei: wat goed dat je tegen dat patriciaat vecht.’ Daardoor dacht zij dat het probleem dat zij had als vrouw in de samenleving te maken had met haar achtergrond. ‘Maar dan ga je kijken en zie je: thuis vecht ik tegen de ideeën van mijn ooms of vader, maar op het werk vecht ik tegen de ideeën van mijn mannelijke hoofdredacteuren en collega’s. In relaties vecht ik ook tegen mannen.’

Wanneer zij om haar heen kijkt krijgt zij het idee dat een hele generatie vrouwen het woord feminist 'vies' vond, vertelt ze: 'Ze zijn gaan geloven in het mannelijke verhaal dat het goed zat. En dat feministen gewoon mannen haten. Nu ontstaat er een nieuwe jonge groep. Denk bijvoorbeeld aan Lilith en Damn, Honey. Allemaal initiatieven die in het leven zijn geroepen door jonge vrouwen, die zeggen: wacht eens even, er is nog heel veel aan de hand.'

Straatintimidatie
Waar bijvoorbeeld nog veel winst valt te behalen is in het openbaar vervoer, licht ze toe: 'Tijdens het schrijven ontdekte ik dat het openbaar vervoer in Nederland onveilig is. Daar ben ik erg van geschrokken. Ontzettend veel vrouwen hebben mij hun verhalen verteld over straatintimidatie en geweld in het openbaar vervoer. Ik had dat niet door.’

Onderwijs
 Een ander probleem manifesteert zich in het onderwijs: 'Ik ben ook geschrokken van de verhalen van vrouwen die nu op hun 21ste mij vertellen over jaren terug. Toen ze tussen de 11 en 18 jaar oud waren. Zij kijken terug op die fase en vertellen mij wat je op sportscholen en in het onderwijs ziet. Deze jonge meiden hadden toen nog niet de taal om helemaal te beseffen wat er gebeurde.’ Die jonge vrouwen vertellen Aurangzeb dat ze destijds wisten dat er iets niet klopte, maar dat ze te jong waren om te beseffen wat dat dan precies was: 'Een van de meiden die op haar zestiende werkte in een banketbakkerij en van mannen de vraag kreeg of ze ging paraderen op straat vertelde mij: "Ik wist dat het niet klopte hoe ze naar me keken en wat ze zeiden, maar ik wist zelf niet hoe mijn seksualiteit werkte; laat staan dat ik het vocabulaire en de assertiviteit had om er iets van te zeggen."'

Onschuldige grapjes?
Er wordt te vaak gezegd dat het onschuldige grapjes en opmerkingen zijn, vult Gibbs aan. 'Dan zeggen ze: dat leidt toch niet tot een onveilige situatie voor vrouwen?' Erg kwalijk, volgens Aurangzeb. 'Het begint bij een zogenaamd 'onschuldig grapje'. Je hebt namelijk een piramide van geweld.' Een piramide waarin je ziet waarmee het begint, licht ze toe: 'Het begint met: het zijn maar grapjes, dat is wat we zeggen in kantines en kleedkamers. Vervolgens krijg je straatintimidatie. En bovenin zitten situaties als stalking en verder bovenin femicide.'

Wanneer we als vrouwen er zelf iets van willen zeggen, worstelen we met een geïnternaliseerde mannenstem, volgens Aurangzeb: 'Ik mag niet te fel zijn, ik moet glimlachen, ik moet aardig zijn.' Gibbs: 'Of heel stoer zijn en met de mannen meelachen. Dat gebeurt ook veel.'

Ondanks de 365 anekdotes over dagelijks seksisme, is een veelgehoord antwoord: ‘Ik ken niemand', vertelt ze. 'Maar dat betekent niet gelijk dat het niet bestaat', aldus Aurangzeb. 

BOOS legt uit hoe je vrouwen niet lastig moet vallen: