Moeten anonieme sociale media-accounts verboden worden?

Gordon is alle anonieme haatreacties op sociale media zat. Daarom start hij een petitie tegen anonieme online haat. De petitie kan op massale steun rekenen; al ruim 30.000 mensen hebben de petitie ondertekend en ook Vooravond-duo Renze Klamer en Fidan Ekiz schaart zich achter Gordon.

De maat is vol voor Gordon. Sinds de grote hoeveelheid anonieme haatreacties op de website van Mediacourant besluit hij niet langer stil te blijven. Hij spreekt zich uit tegen de grensoverschrijdende reacties en doet aangifte tegen zestien anonieme reageerders. Daarnaast start hij een petitie, die inmiddels al meer dan dertigduizend keer is ondertekend. ‘Dat is niet alleen bedoeld voor mij maar ook voor mijn collega’s en alle mensen die niet bekend zijn en het ook gewoon zat zijn dat ze anoniem worden bejegend’, aldus Gordon. Hiermee hoopt hij het gebruik van anonieme accounts in de toekomst onmogelijk te maken.

Een goede zaak, volgens Renze en Fidan. ‘Ik vind dit een heel goed idee’, aldus Renze in De Vooravond. Fidan: ‘Ik ben het helemaal met hem eens. Wat je vaak ziet is dat BN’ers denken “ik ga er niet op reageren” omdat het dan overkomt alsof je niet tegen kritiek kan. Maar nee, spreek je gewoon uit! Kritiek mag, maar er zijn grenzen.’ Ook demissionair minister van Rechtsbescherming Dekker heeft sympathie voor Gordons actie en noemt de opmerkingen die hij op sociale media ontvangt ‘onsmakelijk’.

Fysieke pijn
Wie denkt dat bekende Nederlanders op het gebied van haatreacties wel tegen een stootje kunnen heeft het mis. Zoals Fidan al zei: er zijn grenzen. Maar veel mensen onderschatten de impact van hun haatbericht, volgens VU-hoogleraar sociale psychologie Paul van Lange. ‘Het leed dat je daarmee veroorzaakt hebben velen niet helemaal op de radar. En zeker niet dat dat het leed zo langdurig is. Vandaar dat aandacht voor deze kwestie juist heel belangrijk is. Het wordt echt onderschat, gewoon omdat het niet erg zichtbaar is.’ Het veroorzaakt namelijk mentale pijn bij de ontvanger, en die moet je niet onderschatten. ‘Anders dan fysieke pijn gaat mentale pijn, veroorzaakt door haat, niet zomaar over. Je blijft erover piekeren, het is veel minder goed beheersbaar. Psychologisch gezien komt daar nauwelijks een eind aan’, aldus Van Lange.  

Sociale fuik
Het grotendeels ontbreken van sociale controle op sociale media is de perfecte voedingsbodem voor haatgedrag. Op het internet missen we volgens Van Lange namelijk de correctie die je op het dorpsplein wel krijgt. ‘Als mens wordt online je nauwelijks aangesproken op je reacties. Terwijl dat heel goed werkt. We zijn gevoelig voor de veroordelende blik van een ander, en die hebben we niet op sociale media.’ Anonieme accounts maken die correctie bijna geheel onmogelijk. ‘Als iemand met zijn eigen naam een haatreactie plaatst is de neiging om die persoon te corrigeren groter, en het heeft ook meer zin. Een persoon die een haatdragend bericht plaatst kan ook niet tegen de reputatieschade van die terechtwijzing. Maar een anoniem persoon kan je namelijk niet met naam en toenaam publiekelijk corrigeren’, volgens Van Lange.

Anonimiteit
Daarom pleit Gordon voor een einde aan de online anonimiteit. Hij is overigens niet de enige die zich hier hard voor maakt. Ook presentator Sander Schimmelpennink zegt eind vorig jaar in De Vooravond een einde aan die anonimiteit te willen. ‘Een van de grootste problemen denk ik, met name op Twitter, is dat er anonimiteit bestaat.’ Omdat, zo beargumenteert hij, we ons in de echte wereld ook niet anoniem kunnen bewegen. ‘We zouden het heel raar vinden als Rutger (Bregman, gast aan tafel in De Vooravond, red.) hier met een plastic zak over zijn hoofd zat en niemand kon zien dat het Rutger was. De anonimiteit die wij in het normale leven eigenlijk niet accepteren, die accepteren wij wel online.’ Van Lange ziet die vergelijking met de echte wereld wel. ‘In de schemering wanen mensen zich ook anoniemer. Anonieme accounts zijn de schemering online. Dat zijn mechanismes waarin mensen makkelijker over de scheef gaan.’ In het echte leven wordt het effect van die schemering weggenomen door goede straatverlichting. Een zelfde praktijk is er online nodig: een schijnwerper op de mensen die haatberichten plaatsen.

Oplossing?
Over een ding zijn alle drie de mannen het eens: anonimiteit online, daar moeten we vanaf. Schimmelpennink: ‘Ik denk wel dat je die bedrijven moet gaan dwingen om meer ermee te doen. Ik denk dat je zou moeten vragen aan Twitter: ‘Anonieme accounts, dat moet niet meer kunnen.’ Als jij iemand bedreigt op Twitter, dan moet je er gewoon af. In het echte leven gebeurt dat toch ook?’ Bijvoorbeeld door de petitie van Gordon dus. En volgens Van Lange zijn mensen daar best toe bereid: ‘wij als maatschappij hebben die controle nodig. En ik denk dat de kosten – het ontvangen van anonieme haatreacties - voor het collectief uiteindelijk veel groter zijn dan de baten – anoniem kunnen opereren online - voor het individu.’