Wat is klimaatstress? En hoezo hebben jongeren dat?

'De wereld staat in de fik en we kunnen het niet meer blussen', hoort psycholoog Jochem Bukman jongeren vaak zeggen. Hoe ga je om met klimaatstress?

'Ik groei nu in een wereld op waar ik niet voor gekozen heb’, vertelt presentator Jan van Poppel (25) in De Nacht Van BNNVARA. Hij ervaart klimaatstress en is gefrustreerd dat er zo weinig aan de klimaatproblematiek wordt gedaan. ‘Dan gaan alle alarmbellen in mijn lichaam af.’

Eigenlijk is het heel simpel: zij leven langer. En dus 'gaan zij de gevolgen van klimaatverandering meemaken in de toekomst', aldus onderzoeker Anne van Valkengoed in Alledaagse Vragen. 'Die gevolgen worden natuurlijk steeds groter (...) en zij gaan dit meemaken.' Daarnaast voelen jongeren zich vaak machteloos als het gaat om het tegengaan van klimaatverandering. 'Klimaatverandering is een probleem waarvan we al langer weten dat het gaande is. In de jaren 90 kwamen de eerste rapporten uit waarin klimaat als een probleem werd aangestipt. Daar is toen te weinig mee gedaan. En we zien dat eigenlijk nog steeds: dat er te weinig actie is vanuit de politiek en het bedrijfsleven. Jongeren hebben natuurlijk minder te vertellen in de politiek en het bedrijfsleven. Het gebrek aan controle en invloed draagt ook bij aan die gevoelens van angst en ongerustheid.'

Jan is niet de enige die klimaatstress ervaart. Eén op de vijf jongeren heeft hier last van, blijkt uit onderzoek van Ipsos en Milieudefensie Jong. Jongeren maken zich steeds meer zorgen over hoe er met de aarde wordt omgegaan. “We gaan het niet meer redden nu”, “we zijn kansloos”, “de mensheid is gedoemd om te falen, “de wereld staat in de fik en we kunnen het niet meer blussen”, zijn opmerkingen die psycholoog Jochem Bukman geregeld hoort van jongeren, vertelt hij in De Nacht Van BNNVARA. ‘Ik denk dat het heel kloppend is dat we dit signaal krijgen, dat er heel veel jongeren mee rondlopen. Ik denk dat het iets zegt over waar we nu staan als maatschappij en wereld. Daar hebben we naar te luisteren.’

Doordat jongeren denken dat de wereld in de fik staat, gaan ze op zoek naar informatie om deze gedachte te bevestigen. De informatie die zij vervolgens vinden, wordt gezien als hét bewijs voor de klimaatproblematiek. Daardoor voelen ze zich machteloos. Jan herkent dat: ‘Het liefst zou ik dat soort dingen in alle rust willen kunnen lezen en op een bepaalde manier kunnen relativeren op dat moment. Dat ik ermee om kan gaan en het niet overslaat in een soort cynisme.’

Naast cynisme kan klimaatstress ook omslaan in klimaatdepressie, zoals bij Puthany (19). Ze voelt zich machteloos en eenzaam, vertelt ze in Yung DWDD. ‘In mijn directe omgeving kan ik er niet echt over praten, alleen klimaatorganisaties begrijpen mij. Je krijgt de stempel “klimaatgekkie”. Ik geef wel een reet om het klimaat.’

‘Het is duidelijk dat de ernst van de situatie bij steeds meer mensen doordringt, maar over de gevoelens die daarbij loskomen wordt nog steeds niet veel gepraat’, vertelt Cecilia Adorée van de podcast Klimaattherapie in Yung DWDD. ‘Rouw om een veranderende wereld, angst voor wat er komen gaat, en machteloosheid omdat het probleem zoveel groter is dan wijzelf.’

Het is belangrijk om de stress of angst die je in je lijf voelt te erkennen, vertelt Bukman. ‘Als je merkt dat het lastig voor je is om je gevoel te benoemen, wat voor veel van ons een uitdaging is, kan het een graadmeter zijn dat je merkt dat je hiervan weg wil bewegen.’ De tweede stap is om te kijken naar je gedachten. Volgens de psycholoog is het goed om te bedenken hoe je je daartoe verhoudt en direct te reflecteren op het moment dat het misgaat, zodat je kan ingrijpen. ‘Dat je doorhebt: “Oh ja, vanaf hier begint die gedachtespiraal.”’

Daarnaast zijn humor en elkaar opzoeken, bijvoorbeeld bij klimaatmarsen, oplossingen om van een klimaatdepressie af te komen, deelt Milieudefensie. Verder moeten we minder wijzen naar elkaar en niet wachten tot iemand anders actie onderneemt. ‘Ook jij als individu kan het verschil maken.’

Ook Milieudefensie is bekend met het verschijnsel van de klimaatdepressie. Zij delen drie tips tegen klimaatangst:

• Zoek elkaar op: wanneer je je zorgen deelt is het de helft minder zwaar. En daarnaast kan je samen meer bereiken dan in je eentje.
• Humor: Het is belangrijk om het licht te houden. ‘Nieuws over klimaatverandering is al zwaar genoeg’, volgens de Milieudefensie
• Stoppen met wijzen: Dit noemen ze ook wel het Calimerocomplex. Je moet niet wachten tot iemand anders actie onderneemt. ‘Ook jij als individu kan het verschil maken’.