Zijn klimaat doemscenario’s over honderd jaar realiteit geworden?

Nederland in 2120: een land dat voor de helft onder water is komen te staan door de stijgende zeespiegel? Volgens Programmaleider Klimaat Tim van Hattum, van Wageningen University, zal dat doemscenario geen werkelijkheid worden. Hoe ziet ons land er dan wel uit in 2020? 

‘Denkend aan Holland zie ik brede rivieren door oneindig laagland gaan.’  Zo schreef de Nederlandse dichter Hendrik Marsman al in 1936. Een krappe tweehonderd jaar later blijkt dat beeld volledig te kloppen met de werkelijkheid, zoals programmaleider Klimaat Tim van Hattum en zijn collega’s dat voorspellen. ‘Wat ons betreft krijgt hij honderd procent gelijk’, zegt Van Hattum in Buitenhof.

Van Hattum en zijn collega’s hebben een inschatting gemaakt van Nederland over honderd jaar. Hoewel het grote verschillen met het huidige Nederland vertoont, is het beeld een stuk optimistischer dan de meeste voorspellingen. Geen doemscenario’s, maar een goed functionerend land dat geen slachtoffer is geworden van de stijgende zeespiegel.

Maar een optimistischer beeld staat niet gelijk aan ontkenning van het klimaatprobleem. ‘We weten allemaal dat het klimaat aan het veranderen is en dat het slecht gaat met de biodiversiteit. Maar wij denken dat we ook een heel mooi toekomstperspectief voor Nederland kunnen schetsen.’ Volgens Van Hattum komen er namelijk elke dag veel heftige (toekomst)beelden op ons af.

Zeespiegelstijging

Als land met een kustlijn van 535 kilometer is het logisch dat de stijging van de zeespiegel een grote rol gaat spelen de komende honderd jaar. ‘We moeten meebewegen met de stijgende zeespiegel’, volgens Van Hattum. De voorspelling is namelijk dat de zeespiegel tegen 2120 met anderhalve meter gestegen is. Anticiperen is dus noodzakelijk. ‘Dat kan door het maken van een bredere duinenrij en het opspuiten van zand voor de kust. Daarmee kunnen we dat water absoluut tegenhouden. Die anderhalve meter kunnen we daarmee goed aan.’

Zeewier, duurzame energie en dolfijnen

Niet alleen voor de kust, maar ook op zee zal een hoop veranderen. Waar op dit moment hier en daar in de zee een windpark of een boorplatform te vinden is, zou dat over honderd jaar een stuk diverser kunnen zijn. Drijvende eilanden die dienen als opslag voor waterstof of CO2, oesterbanken, zeewierteelt, natuurreservaten en riffen. ‘We gaan een deel van ons voedsel ook op zee produceren. Ook gaan we heel veel duurzame energie opwekken op zee. Door middel van windmolenparken bijvoorbeeld. In de fundamenten van die parken kunnen dan weer zeewierlijnen tussen spannen.’ Ook is de kans dat de tuimelaar en de gestreepte dolfijn terugkeren naar de Noordzee groot, in verband met de opwarming van het zeewater.

Landbouw

Door verandering van het klimaat zal ook voor de landbouwsector veel veranderen. Ze zullen daar rekening moeten houden met langere droge periodes en verzilting van het grondwater. Ook dat hoeft volgens Van Hattum geen probleem te zijn. We moeten ons gewoon aanpassen. ‘We moeten andere vormen van zilt gaan toepassen. Bijvoorbeeld zilte aardappelen. (…) Maar ook quinoa, een gewas waar veel vraag naar is en dat goed tegen droogte kan.’ Klimaatbestendigheid geldt niet alleen voor de landbouw, ook in andere beplanting moeten we rekening houden met klimaatverandering, volgens Van Hattum. Bomen zijn nog altijd de voornaamste manier om CO2 uit de lucht te halen, volgens Van Hattum. Daarom is een toename van het aantal bomen nodig. Maar niet alle bomen kunnen in de toekomst overleven in Nederland. Sterker nog: de afgelopen jaren hebben de naaldbomen het al zwaar te verduren gehad. ‘In de droge zomer van 2018 zijn er veel naaldbomen doodgegaan vanwege de droogte. Dus we moeten veel meer toe naar klimaatbestendige bomen.’

Rivieruitbreiding

Er zal meer water door onze rivieren stromen. Daar moet rekening mee gehouden worden. ‘Er komt meer water onze kant op vanuit Duitsland, Frankrijk en België door het veranderende klimaat. We hebben een opvangbassin in de vorm van het IJsselmeer, maar eerst moeten we onze rivieren breder zien te maken om het water naar het IJsselmeer af te kunnen voeren.’ Wel is het zo dat er veel mensen vlak naast deze rivieren wonen. Er bevindt zich veel landbouw langs de rivieren en ook grote industrie heeft zijn plek hier ingenomen. Daarom moeten we volgens Van Hattum goed nadenken over hoeveel ruimte we de rivieren in de toekomst moeten gaan geven.

Haalbaarheid

Dit toekomstbeeld, benadrukt Van Hattum, is een schets, een denkrichting. ‘We zijn (in Nederland) veel bezig met technische oplossingen, en die zijn hartstikke belangrijk om de CO2-uitstoot omlaag te brengen, maar we moeten veel meer de natuur gaan gebruiken en meebewegen met de natuur. En als wij dat doen dan kan dat een plaatje opleveren zoals wij dat geschetst hebben.’ Dit betekent dus niet dat dit een gegarandeerd toekomstbeeld is. Het is een Nederland waar we gezamenlijk aan moeten bouwen, volgens Van Hattum. ‘Samen met de maatschappij, de overheid, het bedrijfsleven, de financiële sector en de landbouw. Het Rijk zou hier een belangrijke rol in moeten spelen.’