Oorlog aan zee!

Hoe kan het dat jullie Nederlanders zo kalmpjes zijn terwijl jullie onder zeeniveau leven? Dat is wat een buitenlandse toehoorder in de Balie zich direct afvroeg toen hij voor het eerst hoorde dat Nederland onder zeeniveau ligt. Het evenement waar hij dit zei was een discussieavond in de Balie over zeespiegelstress.

Tot nog toe was deze vraag niet zo relevant vanwege onze goede zeewering. Bij de discussieavond in de Balie over zeespiegelstress werd duidelijk dat deze vraag tegenwoordig wél relevant is geworden vanwege de opwarming van de aarde. Die opwarming van de aarde roept vragen op als: hoe gaan we om met de steeds sneller stijgende zeespiegel? Wat kan onze zeewering nog aan? Waar houdt de overheid in haar beleid rekening mee? En is dit, gelet op de klimaatcrisis, wel genoeg?

Minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen begon de avond met een speech om zaken vanuit haar perspectief te verhelderen. Wat daaruit én uit het vervolg van de avond vooral duidelijk werd, is dat het bij deze minister, en het kabinet in het algemeen, totaal ontbreekt aan een hoognodige langetermijnvisie.

Op zich is dat niet verwonderlijk. Als VVD’er is Van Nieuwenhuizen onderdeel van de vriendenclub van het grootbedrijf en voor hen gaat winst van de bedrijven voor op een verdere visie. Zo weinig gek als het is, zo verontrustend is het echter ook. Want de zeespiegel stijgt én snel ook. De komende dertig jaar meer dan twee keer sneller dan ooit waargenomen in de twintigste eeuw.

Van Nieuwenhuizen stelt dat we het tot 2050 wel redden. De experts die haar adviseren beweren dat. Volgens Van Nieuwenhuizen zou er daarom geen reden zijn tot echte stress. Wat ze daarbij vergat te vermelden was dat diezelfde experts verder kijken dan deze korte termijn en dan tot hele andere conclusies komen dan zij. Enigszins obligaat en behoorlijk vaag zei ze in haar lezing wel: “We hebben tijd om ons voor te bereiden, maar geen tijd te verliezen.”

Wie niet beter zou weten zou naar aanleiding van deze losse opmerking misschien denken dat Van Nieuwenhuizen toch oog heeft voor de omvang van het probleem. Niets is minder waar, de daad bij dit woord voegen doet Van Nieuwenhuizen niet volgens de experts. Onlangs waarschuwden meerdere deskundigen daarom in de Volkskrant dat Nederland deze eeuw nog aanzienlijk meer maatregelen moet nemen dan tot nu toe zijn genomen.

Geen tijd te verliezen Als Van Nieuwenhuizen zegt dat we geen tijd te verliezen hebben, heeft ze dus gelijk. Maar dit impliceert dat we veel meer haast moeten maken met voorbereiden dan nu gebeurt, want 2050 is om de hoek. Zeker als je minister van Waterstaat bent, dan zou je toch moeten weten dat grote revoluties in de verdediging tegen het zeewater veel tijd kosten. Zo koste het decennia om de Deltawerken te bouwen. De uitdaging waar we nu voor staan vereist maatregelen die aan omvang niet onderdoen voor deze Deltawerken.

Van Nieuwenhuizen kan dus wel zeggen dat we veilig zijn tot 2050, en er ook nog gelijk in hebben dat we niet precies kunnen zeggen wat er na 2050 gaat gebeuren, maar dit is geen excuus voor business as usual. We kunnen de scenario’s immers wel voorspellen en die zien er slecht uit met een business as usual -scenario. Zeker als we rekening houden met het feit dat het met de huidige gang van zaken onwaarschijnlijk is dat we de klimaatdoelen gaan halen.

Nadat Van Nieuwenhuizen stilletjes de zaal had verlaten werd haar beleid dan ook bekritiseerd door de meerdere experts die aan het woord kwamen. Zo schetste klimaatwetenschapper Marjolijn Haasnoot de mogelijke scenario’s na 2050. We hebben volgens haar een plan B, C en D nodig. Tot 2100 kunnen we het waarschijnlijk nog wel volhouden met het business as usual -beleid van Van Nieuwenhuizen, maar daarna komen we volgens Haasnoot toch echt in een penibele situatie terecht. Met de huidige koers zullen in de 22e eeuw, de eeuw waarin onze kleinkinderen zullen opgroeien, dan ook keiharde maatregelen nodig zijn.

Surrealistische en beangstigende scenario’s Haasnoot schetste de volgende scenario’s. Allereerst zullen we alle sluizen permanent dicht moeten gooien, iets dat we nu alleen doen bij hevige stormen. Als we dit doen zullen we helaas wel te maken krijgen met grote hoeveelheden rivierwater van de gesmolten gletsjers die niet meer in zee kunnen stromen. Dit water zullen we moeten oppompen met landverlaging als gevolg. Dan liggen we dus nog verder onder zeeniveau! U begrijpt dat dit een eventuele overstroming nog heftiger zal maken. Vervolgens worden de scenario’s surrealistischer en beangstigender: of we bouwen nieuwe Waddeneilanden voor onze kusten om de zee op te vangen – Haasnoot zei dat deze niet wist waar het zand dat hiervoor nodig is vandaan moest komen -, of grote stukken van West-Nederland zullen moeten worden opgegeven aan de zee. Lees: dit betekent miljoenen klimaatvluchtelingen en die komen niet uit verre oorden, maar het gaat hier om onze eigen Nederlandse kleinkinderen.

Misschien klinkt dit voor u als een ver-van-mijn-bed-show, maar dat is het niet. Bedenk u dat dit gaat om ons nageslacht. En bedenk vervolgens dat Nederland niet het enige land is dat vecht tegen klimaatverandering, Onze kleinkinderen zullen dus voor een veilig plekje op deze aarde moeten concurreren met een hoop andere klimaatvluchtelingen. De Verenigde Naties schatten onlangs nog dat er in 2050 al 200 miljoen tot wel meer dan 1 miljard(!) klimaatvluchtelingen zullen zijn bij een business as usual -scenario en dit is de huidige gang van zaken.

Misschien dat alles niet zo hard zal gaan. Immers, de modellen gaan uit van business as usual en er zou nog wat kunnen veranderen. Punt is dat het wel kan. Net als dat er een, door velen miskende, realistische kans was dat Trump werd verkozen tot president van Amerika, is er nu weer een realistische en ondergewaardeerde kans op iets verschrikkelijks – ditmaal dichter bij huis!

Iedereen met enig verstand begrijpt dan ook meteen dat we nu alles op alles moeten zetten om onze nakomelingen voor dit onrecht te behoeden. De veranderingen die daarvoor nodig zijn kunnen we nu inzetten, maar dat kan alleen als we ons verlossen van onze struisvogelpolitiek en bereid zijn tot een grotere inzet. Een eerste stap is dat we onze politici onder druk zetten om te stoppen met wegkijken.

De wetenschappelijke voorspellingen liegen er niet om: Rutger Bregman heeft gelijk als hij schrijft dat we een mobilisatie tegen klimaatverandering nodig hebben op een schaal die we alleen kennen van oorlogstijd. De oorlog is ditmaal niet tegen Duitsers, Japanners of Italianen, maar tegen onze eigen zee.