Waarom zijn jongeren ondervertegenwoordigd in de politiek?

Jongeren gaan steeds vaker de politiek in. Maar nog lang niet genoeg jongeren doen dit om over representatie te kunnen spreken.

‘Ik heb vandaag nog een tentamen en moet dus eerst straks nog naar school toe. Verder heb ik vanavond de beëdiging en nog een paar interviews staan’, zo vertelt het jongste gemeenteraadslid Jelte Kolkman in Jan-Willem Start Op. De 18-jarige Kolkman is bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen namens de VVD verkozen tot gemeenteraadslid van de gemeente Rheden. Hij is daarmee het jongste gemeenteraadslid van Nederland en een belangrijke aanwinst voor de lokale politiek geworden – die nog een lange weg te gaan heeft als het om representatie van jonge Nederlanders gaat. 

Deze belangrijke functie zal Kolkman combineren met zijn vwo-opleiding en zijn bijbaan als pannenkoekenbakker; heel anders dan het gros van zijn collega-raadsleden. Toch weerhoudt dit drukke schema hem er niet van om ‘zoveel uur als nodig’ te stoppen in zijn werk als gemeenteraadslid. ‘Want je wilt het heel goed gaan doen en je doet het uiteindelijk voor de inwoners.’ Dat werk zal onder andere bestaan uit het lezen van stapels dossiers. En daar zal veel tijd in zitten, namelijk zo’n twintig uur per week. ‘Dat is ook zeker wat ik er wel in ga steken. En als ik het goed wil doen, dan misschien wel meer. Dat hoort erbij.’

Leeftijd
Zijn leeftijd maakt, volgens hem, niet uit. ‘Je moet gewoon je taak als volksvertegenwoordiger goed doen.’ Toch begrijpt hij wel dat hij in de belangstelling staat. ‘Het valt toch op, omdat niet veel jongeren in de politiek zitten.’ De gemiddelde leeftijd van veel gemeenteraden is dan wel gedaald, maar blijft nog wel aan de hoge kant. Zo daalde in Friesland de gemiddelde leeftijd van alle gemeenteraadsleden van 50,8 naar 49,6 en in de gemeente Nijmegen van 43,2 naar 40,6. De gemeente Groningen spande de kroon; daar daalde de gemiddelde leeftijd van 47 naar 36. En volgens de gemeente is dit twee jaar jonger dan de gemiddelde leeftijd van de Groningse inwoner. 

Dat Kolkman tussen alle gemeenteraadsleden ook echt de jongste van heel Nederland zou worden, wisten zijn partij en hij niet. ‘We hadden wel opgemerkt dat er niet veel jonge kandidaten waren, maar dat ik echt de jongste was, wisten we niet zeker. Maar het lijkt er nu toch wel op. Tenminste, er is niemand die zich heeft gemeld die jonger is.’

Voorganger
Een bekende voorganger van Jelte is Habtamu de Hoop (tegenwoordig Tweede Kamerlid); het jongste raadslid dat in 2017 plaatsnam in de gemeenteraad van Súdwest-Fryslân. Hij is negentien jaar als hij een zetel weet te bemachtigen namens de PvdA, nadat hij een jaar eerder de winnaar werd van het programma Op Weg Naar Het Lagerhuis. ‘Ik werd na de finale gebeld door de fractievoorzitter van de Partij van de Arbeid of ik ook raadslid wilde worden. En dat leek mij wel wat’, vertelt De Hoop in een interview. 

Niet iedereen krijgt zo’n kans, benadrukt hij. Jongeren zijn, volgens hem, over het algemeen ondervertegenwoordigd in de politiek, omdat zij het een te grote stap vinden om te zetten. En de taak om dit op te lossen ligt bij de partijen, vindt De Hoop. ‘Ik denk dat de partijen zelf actief op zoek moeten naar jongeren. Ik werd gevraagd omdat er mensen waren die er oog voor hadden en die dat – jongerenrepresentatie – ook belangrijk vonden. Anders had ik die stap uit mezelf misschien ook niet gezet. Dat maakt wel duidelijk hoe belangrijk het is dat partijen daar oog voor hebben. Lang niet genoeg partijen hebben dat.’

Het aantal jonge raadsleden in de gemeenteraden is dan ook minimaal. ‘Je vergadert met mensen die je ouders hadden kunnen zijn of misschien zelfs wel je opa of oma. En dat is in het begin best spannend en wennen.’ Maar volgens De Hoop is dit niet van belang. ‘Na een jaartje zat ik er goed in en toen merkte ik hoe leuk het is en dat als je echt wat te vertellen hebt je echt wel serieus genomen wordt, ook al ben je wat jonger dan de rest. Als mensen merken dat je er echt niet alleen voor je leeftijd zit, maar ook daadwerkelijk wat in te brengen hebt, dan word je al gauw net zo serieus genomen als de rest.’

Plek aan tafel
Sinds de opkomst van uitgesproken jonge activisten, zoals Greta Thunberg, hebben jongeren meer ruimte gekregen om hun stem te laten horen, vindt De Hoop. ‘Dat komt voort uit wat je de afgelopen jaren hebt gezien: de klimaatmars, Black Lives Matter: jongeren eisen hun plek op en gaan de straat op.’ Premier Mark Rutte zou hier ook aan bijgedragen hebben, door jongeren tijdens een persconferentie op te roepen om mee te denken en zich uit te spreken. Waarop jongeren zich verzamelden voor het Torentje. Ook ging Rutte in gesprek met Coalitie Y, een collectief van jongerenorganisaties. Maar dit is, volgens De Hoop, niet genoeg. ‘Als je met jongeren spreekt moet het meer zijn dan een leuke foto op sociale media. Wat zij zeggen moet je heel serieus nemen. Gelukkig is het contact met Coalitie Y er gebleven; dat is al een hele goede stap, maar we zijn er nog lang niet. Er moet niet alleen met jongeren gesproken worden; zij moeten ook meepraten over de beslissingen die gemaakt worden. Dat betekent dat ze een structurele plek aan tafel moeten hebben.’