Online rouwen: wat vinden ‘we’ daarvan?

Online realness, echtheid, is al jaren een doel op social media. Toch lijkt het er nog vaak bij in te schieten. Maar áls het dan een keer voorkomt dan vinden we het massaal te privé.

Begin deze maand verliezen model en tv-presentator Chrissy Teigen en haar man John Legend hun derde kindje. Na een zwangerschap met veel complicaties overlijdt het kindje kort na de geboorte. Enige tijd later deelt Teigen een bericht op Instagram. In vijf foto’s en bijschrift maakt ze kenbaar wat hen is overkomen. ‘We zijn in shock en in een diepe pijn zoals we die nooit eerder hebben gevoeld. Het is ons niet gelukt het bloeden te stoppen en onze baby de vloeistoffen te geven die hij nodig had (…) Het was niet genoeg. (…) Jack heeft zo hard gewerkt om deel van onze familie te zijn, en dat zal hij blijven, voor altijd’, schrijft ze.

Teigen en Legend krijgen veel steun. Maar er zijn ook veel mensen die vinden dat de foto’s te intiem zijn en privé gehouden hadden moeten worden. ‘(…) Kan er niets privé blijven, vooral dit? Dit is geen tijd om op social media te posten. Rouw in stilte’, schrijft @karenmajors4 onder het bericht. ‘Typisch gedrag van beroemdheden. Het gaat allemaal om de publiciteit’, aldus @lady_eileena. Ieder van deze reacties werd meer dan tweeduizend keer geliked. Teigen ontvangt al snel bijstand van de bevriende Zelda Williams. Die mensen op het hart drukt dat iedere vorm van rouwverwerking geldig is, zowel publiekelijk als privé.

De reacties van Karen Majors en Lady Eileena hebben volgens programmamaker Nellie Benner alles te maken met de huidige zichtbaarheid van rouw. Nellie verloor vijf jaar geleden onverwachts haar moeder; nu maakt ze een documentaire over rouw. ‘Voor mijn documentaire heb ik ook met een rouwspecialist gesproken en die zei dat het alles te maken heeft met het feit dat we vroeger met zijn allen bij elkaar woonden. Toen was de dood en verdriet veel dichterbij, we stonden veel meer in contact met elkaars privé. Langzaamaan is de dood en het verdriet uit zicht verdwenen.’ Social media is daarin de uitvergroting van de werkelijkheid. Namelijk: een medium waar überhaupt alleen de ups van het leven worden gedeeld. Nellie: ‘Als dat platform ineens gebruikt wordt als een plek om ook verdriet te delen is dat voor mensen reden om te zeggen: dat hoort hier niet, dat is privé’, volgens Nellie. Omdat we simpelweg niet meer gewend zijn het verdriet van mensen buiten de directe omgeving te zien. ‘Door social media raken we snel geobsedeerd met gelukkig zijn, maar dat is een vergissing, want zo is het leven voor niemand. Het is veel fijner als we aanvaarden en berusten in het feit dat het gewoon soms helemaal niet zo leuk is’, aldus Nellie. ‘Dat maakt de aanvaarding van je eigen verdriet makkelijker.’

Teigen is niet de enige die haar rouwgevoelens deelt op social media. Rouw beslaat steeds vaker ook onze online persona’s, vooral bij jongeren. Onderzoekers Rutger van den Berg en klinisch psycholoog Mariken Spuij noemen het in 2014, bij NOS, een trend. ‘Bij grote nationale rampen rouwt het land als collectief’, aldus Van den Berg en Spuij. Maar jongeren gaan, volgens de twee, als individu over het algemeen een stuk verder met hun rouw, omdat: ‘hun leven zich net zo goed online als offline begeeft’. Dat geldt ook voor Nellie Benner. Ook zij heeft toen haar moeder overleed meerdere berichten hierover op Instagram geplaatst. Een beslissing waar ze nooit spijt van heeft gehad, sterker nog: waar ze veel baat bij heeft gehad.

Hoewel rouwen op social media geen vervanging is van offline rouw, volgens psycholoog Spuij, kan het wel complementair aan elkaar zijn. Dat geldt ook voor Nellie. ‘Ik voelde me best eenzaam. Mijn familie had zo’n groot eigen verdriet. Op dat moment was het moeilijk om dat met elkaar te delen. Ik geloof dat het absoluut nodig is om met je familie en je vriendinnen te praten over je verdriet, maar soms is iets meer afstand - iemand die je iets minder goed kent, die zijn eigen verhaal vertelt en waarin je dan iets kan herkennen - iets behapbaarder. Ik vond daar heel veel troost in. Ik voelde me verbonden met andere mensen die dit ook hebben ervaren.’

Om elkaar online te ontmoeten zijn op Instagram speciale plekken ingericht. Zoals het account @refugeingrief (45k volgers) @thatgoodgrief (29k volgers), @thegriefcase (16k volgers) @lifedeathwhat (27k volgers) of het Nederlandse @rouwig. Het zijn stuk voor stuk community’s waar veelal jongeren die verlies hebben ervaren elkaar ontmoeten. Deze accounts delen stuk voor stuk mooi geïllustreerde teksten zoals: ‘Plezier en rouw sluiten elkaar niet uit. Ze bestaan naast elkaar.’ Dagelijkse herinneringen om hun volgers een hart onder de riem te steken. Maar ook praktische tips zoals: hoe vind je een psycholoog? Wat kan je zelf doen om het verdriet te verzachten? Onder ieder bericht worden door volgers eerlijke en persoonlijke verhalen gedeeld, waar anderen herkenning in vinden.