Moet lachgas verboden worden?

Volgens het Trimbos Instituut neemt het gebruik van lachgas toe. Steeds meer jongeren gebruiken het, zo meldt Joop eind vorig jaar. Het gas, afkomstig uit stalen slagroompatronen, wordt met een ballonnetje ingeademd. Dit geeft een korte space. Toch lijkt niemand goed te weten wat de precieze gevolgen zijn en hoe hier beleid op moeten worden gevoerd. 

Jongeren beginnen al jong met ballonnetjes. Acht procent van de scholieren tussen de 12 en 16 jaar geeft toe al eens of vaker lachgas te hebben gebruikt, meldt Joop. Van de hbo- en mbo-studenten tussen de 16 en 18 jaar gebruikt zeventien procent weleens lachgas. Een van de redenen dat lachgas op jonge leeftijd veelvuldig gebruikt wordt is de toegankelijkheid van de drug. Lachgaspatronen zijn gewoon, zonder identificatie, te koop op internet. Eerder lagen de patronen zelfs in winkels. De patronen vallen namelijk sinds 2016 onder de Warenwet.

Onderzoekster Ninette van Hasselt maakt zich zorgen om de jonge groep die gebruik maakt van het gas. ‘We weten nog onvoldoende wat dit doet met een opgroeiend brein.’ Dat het niet zonder gevolgen is, mag duidelijk zijn. Toch zien veel jongeren de drug als een onschuldige en kortstondige trip. Omdat het middel zo snel uitgewerkt is. Maar deze ogenschijnlijk onschuldige trip kan op lange termijn en bij overmatig gebruik enorm schadelijk zijn.  

Gevolg vitamine B12-tekort

Sainna heeft de gevolgen van lachgasgebruik aan den lijve ondervonden. Ze was een tijd lang verslaafd aan lachgas en gebruikte zo’n 250 tot 500 patronen in een weekend. Ieder weekend. ‘Ik was helemaal verslaafd eraan. Aan die space van dertig seconden.’ En Sainna is niet de enige die te maken kreeg met de negatieve gevolgen van het lachgasgebruik. In het OLVG worden mensen behandeld die schade hebben opgelopen door lachgas. Assistent Neuroloog Max zegt nog nooit zoveel lachgasgebruikers te hebben behandeld als het afgelopen jaar. Deze schade kan ontstaan door een tekort aan vitamine B12. ‘Dat heb je nodig om de zenuwen in stand te houden in armen, benen en het ruggenmerg. Als je lang genoeg gebruikt of in grote hoeveelheden, dan is er geen actieve vitamine B12. En dan gaan je zenuwen kapot.’ Het is volgens Max moeilijk te bepalen waar de grens ligt. ‘Dat verschilt van persoon tot persoon. Ik heb hier ook mensen gezien die na een weekend intensief gebruik klachten kregen.’

Een ding is zeker: Sainna zal nooit meer een ballonnetje gebruiken. ‘Het gaat er helemaal niet om hoe vaak je het doet. Het is gewoon helemaal niet goed en het tast je lichaam enorm aan.’

Openbaar gebruik
Dat lachgas enorm schadelijk kan zijn is duidelijk, maar het is nog niet verboden. De politiek wil de drug een halt toeroepen, maar dat is nog niet zo eenvoudig. Op dit moment staat lachgas nog niet op de opiumlijst, ook zijn er geen duidelijke regels over handhaving van verkoop en gebruik in het openbaar.
Jurre Geluk en Nellie Benner namen de proef op de som. In een aflevering van Spuiten en Slikken gaan ze met een kar in het centrum van Hilversum staan. Hier boden zij jongeren ballonnen aan. Niet gevuld met lachgas, maar met perslucht.

Binnen enkele minuten staat de handaving rondom de kar. Ze zijn afgekomen op een melding. ‘Wij kregen de melding dat hier lachgas wordt verkocht aan minderjarigen.’ Maar dat klopt niet. Los van dat Jurre en Nellie geen lachgas maar perslucht aanbieden, verkopen zij het niet en zijn de jongeren meerderjarig. Op deze grond kan de kar dus niet worden verboden. ‘Lachgaspatronen zitten in een heel grijs gebied op dit moment’, zegt iemand van de handhaving. Ze besluiten de politie op de kar af te sturen. De politie vraagt hoe Jurre en Nellie controleren dat ze alleen aan meerderjarigen verkopen. Ze geven aan bij twijfel de identiteitskaart te controleren. ‘En jij hebt een opleiding gevolgd om aan een ID te herkennen of die wel of niet echt is?’ Jurre en Nellie blijven erop aandringen dat wat zij doen de wet niet overtreedt. Ook de politie noemt het een grijs gebied. Nadat ze bekend hebben gemaakt dat de kar onderdeel is van een programma, legt de politie uit hoe het anders verder was verlopen: ‘We hadden op twee sporen verder kunnen gaan. Ik had de spullen in beslag kunnen nemen omdat jullie aan het venten zijn. En dan hadden jullie een bekeuring gekregen. De andere weg is het feit dat jullie, met drie flessen, aan het vervoeren zijn. Dan zou je aan bepaalde vergunningen moeten voldoen. Je zou dan een vergunning en een brandblusser moeten hebben bijvoorbeeld. Dan zit je op de wet economische delicten.’

Wet- en regelgeving

De politie moet in dit soort gevallen op zoek naar wegen om mensen aan te houden voor lachgasgebruik, omdat het op zichzelf niet strafbaar is. ‘Wij zouden ook graag een panklaar artikel willen hebben waarmee lachgas verboden wordt en waarin staat wat daar tegenover staat.’ Maar het opstellen van zo’n artikel is niet zo eenvoudig. Lachgas wordt namelijk ook professioneel gebruikt. Bijvoorbeeld als hulpmiddel in de zorg en bij bakkerijen voor slagroomspuiten, en daardoor is het niet mogelijk het helemaal te verbieden. Fractievoorzitter van DENK Tunahan Kuzu zou graag willen zien dat lachgas op de lijst van de Geneesmiddelenwet komt te staan. ‘De Europese regelgeving zorgt ervoor dat je op dit moment heel weinig kan. (…) Er zijn mogelijkheden, maar we zitten nu jammer genoeg in een periode waarin het allemaal juridisch verkend moet worden’, zo vertelt hij in november 2019 aan Nellie. Zij vraagt hem op welke termijn er dan verandering in regelgeving kan worden verwacht. Dat is volgens Kuzu het vervelende aan de huidige Europese regelgeving. ‘Als je nu een zaadje plant, dan bloeit dat pas over tien jaar.’

Opiumlijst?

Nog geen maand later ziet het beeld rond lachgas er heel anders uit. Op basis van een adviesrapport heeft minister Blokhuis bepaald dat lachgas op de Opiumlijst moet komen. Maar volgens VVD-kamerlid Sophie Hermans is dit niet de juiste oplossing. ‘Dit raakt allemaal ondernemers. De bakkers voor de slagroomtaarten, in garages, in verbrandingsmotoren, in de zorg.’ Volgens Hermans zijn er twee oplossingen die beter zouden werken. ‘Eén is gemeentes hun via eigen regels lachgas laten verbieden. De tweede gaat over voorlichting. (…) Ik geloof dat je het gedrag en de motieven veel beter moet snappen en daarop moet inzetten.’