Is kraken de oplossing voor de woningnood?

Een huis vinden wordt steeds moeilijker - er is een enorm woningtekort. En wie een huis weet te vinden betaalt daarvoor de hoofdprijs. Veel te veel voor de gewone student of starter. Daarom grijpt deze groep steeds vaker naar een oplossing uit het verleden: kraken. 

‘Huizen zijn voor mensen, niet voor winst’, ‘We are everywhere! Geen wachtlijsten maar woningen kraken gaat door!’, staat in grote zwarte letters op spandoeken rond de gevel van de leegstaande pastorie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. Een groep van vier krakers (en een kat, haan en parkiet) heeft het pand op 23 juli betrokken en woont er sindsdien. De eigenaar van het pand is niet blij met hun komst en wil ze eruit hebben. ‘Als wonen een recht is, is kraken een noodzaak!’, aldus de krakers die het huis hebben omgedoopt tot kraakpand ‘Krankenhause’.

Woningnood
Tijdens een inventarisatie op 1 januari 2021 staat 2,4 procent van de woningen, 8,7 procent van de winkels en maar liefst 10,2 procent van de kantoren leeg. Waaronder de pastorie in Den Bosch, die dan al jaren leegstaat en volgens de krakers al sinds 2005 geen bestemming heeft. Tegelijkertijd is er een woningtekort van zo’n 285.000 huizen. Voor het viertal in Den Bosch genoeg reden om hun intrek te nemen in de leegstaande pastorie. ‘Wij beginnen ons zelfstandige leven met hoge studieschuld, we kunnen geen betaalbare woningen vinden en hebben een onzeker toekomstperspectief. Ook hier in Den Bosch zijn er lange wachtlijsten (9+ jaar) en de weinige beschikbare woningen zijn tijdelijk, onzeker of te duur’, schrijven zij op Instagram.

Podcastmaker Elif Kan, die onderzoek deed naar de moderne kraakrevolutie, ziet het steeds meer gebeuren. ‘Op sociale media kom ik regelmatig groepen jongeren tegen die zeggen: “Er is geen andere optie meer, we moeten gaan kraken.” Naarmate de woningnood groter wordt, denk ik dat jongeren er steeds vaker voor zullen kiezen te gaan kraken.’

Kraken is een noodzaak
De krakers van nu laten zich inspireren door de kraakrevolutie zoals we die kennen uit de jaren 60 van de vorige eeuw, en toch doen ze het ook compleet anders. Elif: ‘Het kraken is vroeger ook ontstaan uit woningnood, maar er kwam al gauw een politieke laag overheen. Ook nu zijn er krakers die dat doen vanuit politieke idealen, maar de basis is echt de noodzaak voor woningen.’ Het kraken is geen symboolpolitiek, het is noodzaak. ‘Ze kunnen echt niks anders vinden.’ “Dé kraker” bestaat niet meer. ‘Er zijn ook meiden die bij een studentenvereniging zitten, geen woning kunnen vinden en vervolgens gaan kraken.’

Opknappen
Veel mensen hebben een verouderd beeld van krakers, gelooft Elif. ‘Veel krakers van nu proberen het toch wel heel huiselijk te maken. Vaak hebben ze gewoon een douche met stromend water en elektriciteit. Dat regelen ze allemaal zelf.’ Daarbij is het pand er na bewoning van krakers eerder béter dan slechter aan toe. ‘Veel mensen denken dat krakers een pand helemaal afbreken. En tuurlijk zijn er panden die geruïneerd worden, maar in het overgrote deel van de gevallen is dat niet zo; dan knappen krakers het pand juist op.’

Zoals de Krankenhausers, die online de voortgang laten zien: de paden om en rond de pastorie zijn onkruidvrij gemaakt, de schuur is ontdaan van begroeiing, en het pand is aan een grote schoonmaak onderworpen. Naast toegankelijke woningen voor jongeren hebben de bewoners meer plannen: ze willen ‘een voedselbos, een weggeefwinkel en atelierruimtes realiseren’. En ‘samenwerken met de gemeente, scholen en bewoners van Den Bosch om dit prachtige terrein te benutten’. Ook gaan ze ‘graag in gesprek met de eigenaar; het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Laten we samen kijken wat we voor elkaar kunnen betekenen!’

Illegaal
Dat gesprek is er gekomen, maar toch wil de eigenaar de krakers eruit hebben en is er aangifte gedaan bij de politie. Kraken is namelijk sinds 2010 illegaal. Toch betekent dat niet dat krakers er zomaar uitgezet kunnen worden. Elif: ‘Wanneer een eigenaar niet direct een plan heeft voor dat pand, dan weegt het recht op huisvrede (een grondwettelijk recht op ongestoorde rust en vrede binnen de woning dat ook de politie niet zomaar mag schenden, red.) vaak zwaarder dan de illegaliteit van het kraken.’

Huisvrede
Om zich hierop te kunnen beroepen moeten de krakers kunnen aantonen dat zij ergens wonen, om recht op huisvrede te hebben. Daarvoor gebruiken moderne krakers veelal sociale media. ‘De krakers posten dan bijvoorbeeld via een Twitteraccount dat zij een paar dagen op een bepaalde plek zitten met hun bank, koffie en boekje. Dan hebben zij daar huisvrede.’ De ingang hiervan verschilt per gemeente – bij de ene plek is dat per direct, op de andere plek na 72 uur. De krakers in Den Bosch gebruiken Instagram om hun huisvrede te waarborgen. Daar kunnen ze sindsdien op veel steun rekenen. Onder de foto’s staan tientallen aanmoedigende berichten en op de georganiseerde steunmiddag – als reactie op de mededeling van de eigenaar de krakers uit te willen zetten om het pand te laten slopen – kwam veel publiek af, waaronder leden van lokale politieke partijen, media en de wijkagent. Dat stemt de bewoners ‘heel tevreden’.