Mohammed Benzakour over Yemma: 'Ik leerde verpleegsters hoe ze een hoofddoek moesten omknopen'

Tijdens de laatste levensjaren van zijn moeder stuitte schrijver en theatermaker Mohammed Benzakour op culturele barrières in het verzorgingshuis waar ze verbleef. In de theatervoorstelling Yemma deelt hij zijn ervaringen met het Nederlandse zorgsysteem.

‘Ze lag op een bed, op wielen. Blauwe overal aan, een kapje over het hoofd, en we reden naar de OK.’ Mohammed zwaait haar uit. ‘Hey ma, het stelt niets voor, de behandeling duurt maar een uur.’ Zeven lange uren later krijgt hij te horen dat zijn moeder tijdens de operatie een beroerte heeft gehad. ‘Ze kon niet meer praten en was voor de helft van haar lichaam verlamd.’

Het is een vluchtig fragment uit de theatervoorstelling Yemma (moeder en mama in het Marokkaans, red.). Na wat een korte operatie zou moeten zijn, verandert zijn relatie met zijn moeder Zouliga drastisch. ‘Ik leefde een zorgeloos bestaan en reisde veel. Maar na het herseninfarct van mijn moeder werd mijn leven compleet omgegooid. Ik was ineens mantelzorger.’ Hij raakt verstrikt in het complexe zorgsysteem als zijn moeder in een verzorgingstehuis terechtkomt. ‘Het was een doolhof.’

Toen je moeder in het verzorgingshuis terechtkwam stuitte je op veel cultureel onbegrip. Waar liep je toen tegenaan?
'Mijn moeder lag in een verzorgingshuis in Rotterdam. Hoewel de stad enorm veel verschillende culturen herbergt, was mijn moeder als niet-Nederlandse zwaar in de minderheid. Dat voelde surreëel. Het leidde ertoe dat de verpleegsters niets afwisten van onze cultuur en religie. Ik leerde ze hoe ze een hoofddoek moesten omknopen, dat ik liever niet had dat ze naast de rokersruimte geplaatst werd en vroeg of het niet mogelijk was om met vrouwen in plaats van mannen op één kamer te zitten. Ik vroeg ook of ze haar richting Mekka konden plaatsen, zodat ze in ieder geval nog zou kunnen bidden, maar ook daar werd geen gehoor aan gegeven. Ik heb regelmatig deze suggesties opgebracht om het voor mijn moeder wat gemakkelijker te maken, maar daar was geen ruimte voor. Het zijn kleine dingen die een groot verschil kunnen maken.’

Hoe probeerde je dat op te lossen?
‘Op een gegeven moment merkte ik dat ze minder begon te eten. De kost in de instelling was compleet doorgekookt, de andijvie en bieten waren snotterig. Samen met mijn broers en zus besloten we ons eigen eten mee te nemen; typische dingen die onze moeder vroeger ook maakte. Kruidig en pittig, zo vond ze het lekker. Twee weken lang werd het getolereerd, maar het was uiteindelijk toch niet de bedoeling dat ze haar eigen eten zou opeten in de kantine. Dan moesten we maar naar buiten gaan, of het op haar eigen kamer nuttigen.’

Presentator Natasja Gibbs ging in De Nieuws BV in gesprek met regisseur Floris van Delft en Mohammed Benzakour over Yemma.

Hoe zou volgens jou de zorg ingericht moeten worden?
‘Er wordt heel vaak gesproken over “zorg op maat”, maar dat was het laatste wat de zorginstelling bij mijn moeder verrichtte. De zorg zou anders ingericht moeten worden, met het oog op de cliënt, de achtergrond en wat belangrijk is voor hen om het ze zo prettig mogelijk te maken. Dat kunnen we doen door bijvoorbeeld cultuursensitief (het begrijpen en respecteren van verschillende culturen en hun waarden, red.) personeel te werven om een grotere diversiteit te creëren. Er was één parttime zuster, Nora, wie mijn moeder iedere keer in het Marokkaans begroette. Toen ze dat hoorde begon ze te stralen. Dát is intelligent zorg leveren.’

Hoe heeft dit jou als persoon beïnvloed?
‘Toen mijn moeder ziek werd, veranderde mijn leven drastisch. Ik kwam ineens in de zorgwereld terecht. Hoewel ik daar nu uit ben, houd ik me er nog steeds veel mee bezig. Ik geef nog steeds lezingen, in binnen- en buitenland, over de problematiek in de zorg. Ik zal het nooit helemaal kunnen loslaten.’

Wat hoop je met het delen van je verhaal te bereiken?
‘Ik heb veel e-mails en brieven van mensen ontvangen, naar aanleiding van het levensverhaal van mijn moeder. Het biedt veel troost aan mensen die in dezelfde situatie zitten; ze halen er kracht uit. De humor maakt alles een beetje draaglijker. Ik hoop dat mijn verhaal ook een signaal afgeeft aan de Nederlandse zorginstellingen; dat er eens naar de andere kant gekeken wordt. Maar ik zie ook vooruitgang: zo is mijn boek aangesteld als verplichte literatuur bij bepaalde zorgopleidingen. Zo krijgt het ook ineens een educatieve waarde. Al die eenzame uren dat ik naast mijn moeder heb gezeten waren dus niet voor niets.’