Hoe help je iemand die depressief is?
Stel: iemand in je directe omgeving is depressief. Wat kun jij dan doen?
‘Als je depressie als ziekte ziet, handel je altijd juist’, aldus comedian Vera van Zelm in De Depressie Kennistest. ‘Wat zou je doen voor een vriend die ziek is? De afwas. Boodschappen. Troosten. Zeggen: “Ah, wat shit zeg!” Empathie.’ Voormalig olympisch schaatser Stefan Groothuis: ‘Iemand meenemen helpt. Het klinkt heel belerend als iemand zegt hoe mooi de wereld is. Maar als iemand zegt: “Kom, zullen we naar buiten gaan om een wandeling te maken” – dat zou veel meer helpen.’
‘Het is schrikbarend dat de mentale gezondheid van tieners en jongvolwassenen de afgelopen twintig jaar achteruit holt’, zegt Lisa Loeb in De Nieuws BV. ‘We verliezen uit het oog wat mentale problematiek in essentie is: een ziekte. Een ziekte die, net als andere ziektes, alleen maar erger wordt als het niet behandeld wordt. En ik weet uit eigen ervaring hoe belangrijk de juiste behandeling is. Ik was namelijk zelf ook een van die jonge vrouwen met wie het ooit niet goed ging. Op mijn 27e werd ik gediagnosticeerd met een depressie en een angststoornis’, vertelt ze openhartig.
Hoe herken je een depressie?
1 op de 8 jongeren tussen de 18 en 24 jaar oud is depressief of is het geweest. Maar hoe weet je of je ‘even niet lekker in je vel’ zit of dat je depressief bent? Professor Robert Schoevers, hoogleraar psychiatrie bij het UMCG, legt in De Depressie Kennistest de verschillen uit: ‘In ieder leven gebeuren dingen die niet leuk zijn. Als je daaraan denkt, schiet je vol of word je boos. Dat zijn manieren om het verdriet te verwerken. Hierbij weet je waar het vandaan komt en kun je tussen de tranen door, de zon nog zien schijnen. Dat is normaal en dat mag ook gerust langer dan twee weken duren. Een grote gebeurtenis mag grote impact hebben. Het verschil met een depressie is dat die klachten vast komen te zitten. De symptomen gaan een eigen leven lijden, waardoor je in een tunnel terechtkomt waarin je steeds verder de negativiteit wordt ingezogen. Het is een neerwaartse overgang in hoe je dingen beleeft, waarbij ‘gewoon’ verdriet al voorbij is. Je bent niet meer in staat om lucht te geven aan negativiteit.’
Wat kan iemand doen voordat hulp bij de GGZ beschikbaar is?
Mensen zijn in dit soort situaties steeds vaker aangewezen op hun directe omgeving; de wachtlijsten bij de GGZ zijn lang en een depressie houdt daar natuurlijk geen rekening mee. Door wachttijd borrelt wel de vraag op: wat moet je intussen doen? Wat moet de omgeving doen?
‘Voordat je met psychotherapie of andere behandelingen begint, kan je wel wat doen', weet hoogleraar Schroevers. 'Je kunt bijvoorbeeld kijken of je iets kunt doen aan de problemen die de aanleiding hebben gevormd dat je je zo ellendig voelt. Als het gaat over werk, kun je het minderen. Als er conflicten zijn, kun je proberen daarmee aan het werk te gaan. Ondertussen moet je ook proberen om goed voor jezelf te zorgen. Op tijd naar bed, probeer niet de volgende dag tot één uur in bed te blijven liggen, zorg dat je niet veel gaat drinken. En zorg voor mensen om je heen. Dat je die hebt of houdt. Zorg dat je steun zoekt. Hele gewone dingen kunnen helpen om langzamerhand weer een beetje aan de gang te komen; eigenlijk is dat ook waar de huisarts met je naar kijkt.’
Praten? Dat helpt.
Nona Pols heeft voor haar depressie en angststoornis verschillende hulpverleners gesproken, toch bleef ze zich onbegrepen voelen. Uiteindelijk was het haar moeder die dat gevoel bij haar weg kon nemen. Hoe zij dat deed? 'Door echt te luisteren en wat ik vertelde serieus te nemen. Ze zat naast me en liet mij praten en het gevoel er laten zijn. Ze kwam niet met oplossingen, maar zat naast mij en vroeg me wat ik voelde en wat er aan de hand was', vertelt Nona bij De Nieuws BV. Er zijn, en samen de juiste woorden vinden, vat psychiater Jim van Os samen. 'Naasten voelen van nature aan dat dat nodig is.'
Toch kan dat best lastig zijn, als naaste, omdat je je moet inleven in een donkere gedachte die je wellicht niet zult herkennen. Hoe doe je dat? 'Dat deed ik door me voortdurend in te voelen in wat zij voelde en die moeilijke emoties en gevoelens op te zoeken. Niet vanuit mijn hoofd, maar vanuit mijn hart en ziel', legt Marijke de Roo, de moeder van Nona uit.
Dat vraagt natuurlijk veel van de naaste, weet Van Os. 'Er bestaat ook zoiets als het zogenaamde compassion fatigue. Het doet iets met jezelf als je samen daar naartoe gaat en woorden ervoor gaat vinden. Dus je moet ook als naaste goed op jezelf letten en weerbaar blijven.'
Wat kun je als ouder doen wanneer je kind depressief is?
Jongeren kampen vaak met depressieve gevoelens: ruim 12 procent van de jongeren tussen de 16 en 20 heeft hier langdurig last van. Ouders vinden het vaak ingewikkeld om hiermee om te gaan. Sanne Bruin en haar dochter Seraphina schoven aan bij De Nieuws BV om hierover te praten. ‘Zolang ik me kan herinneren heb ik er al last van’, vertelt Seraphina openhartig. ‘Vanaf mijn twaalfde merkte ik dat dit meer was dan verdrietige gevoelens. Op mijn zestiende werd ik gediagnosticeerd met secundaire depressieve klachten. “Een verpletterend gebrek aan zelfregie”, zo omschreef mijn psycholoog het. Ik miste de kracht en het gevoel om controle te hebben over mijn leven.’ Bruin kan niet goed omschrijven wanneer zij begon te merken dat er iets mis was. ‘Het is een hellend vlak; langzaam werd het steeds ingewikkelder om mijn dochter zo diepongelukkig te zien.’
Bruin probeerde er alles aan te doen om uiteindelijk toch te constateren dat het groter is dan enkel verdriet. Carine Kielstra schreef een boek getiteld Samen Sterk over hoe ouders met een somber of depressief kind kunnen leren omgaan. ‘Het is zo ongrijpbaar en je wordt er allebei zo wanhopig van’, geeft ze aan. ‘Wat we zien bij kinderen die depressief zijn of depressieve klachten hebben, is dat ze geen verbinding voelen met hun omgeving. Wij adviseren om die verbinding weer te zoeken. Dat zijn hele kleine stapjes: negen keer nee horen; de tiende keer heb je een ja.’
Bruin haalde veel uit het boek dat Kielstra schreef. ‘Ik heb door Carine gehoord: “Dit gaat over. Het is een fase.” Dat geloofde ik ook echt en was heel fijn om te horen.’ Seraphina kwam er na lange tijd weer bovenop. ‘Ik ben opgenomen in een kliniek en heb meer tijd gespendeerd in de kliniek dan op school. Dat kwam door het vertrouwen in mezelf dat het weer goed komt; dat helpt zo onwijs.’
Wat moet je als naaste vooral niet doen?
Advies geven, aldus het BN'er-panel vol ervaringsdeskundigen op het gebied van depressies in De Depressie Kennistest. Géén zinnetjes als: kijk eens hoe mooi de wereld is. Depressieve mensen voelen zich alleen maar schuldig na zo’n uitspraak, omdat zij dat nou niet zien. Zanger Lucky Fonz III: ‘Dat is nou net het probleem, dat je niet kan zien hoe mooi de wereld is. Je zegt ook niet tegen iemand met een gebroken been: “Ah joh, je moet gewoon even een sprintje trekken!” Dat is het probleem: je spreekt iemand aan op de vaardigheden die hij nou net op dat moment mist.’
Herken jij jezelf in deze symptomen? Hieronder vindt je verschillende hulplijnen die jou kunnen helpen:
Praten over zelfmoordgedachten kan via 0900-0113 en de chat op 113.nl
Meer over dit onderwerp?
DepressieSessie met Typhoon
Thema's:
Praat mee
Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?
Meld je snel en gratis aan voor de BNNVARA nieuwsbrief!
