Een pauzeknop voor mensen met schulden. Werkt dat?

Door de coronacrisis zijn meer mensen in de schulden terechtgekomen. Daarom bedacht Marjolein Moorman, wethouder van Amsterdam, de pauzeknop voor schulden.

Steeds meer mensen kampen door de coronacrisis met financiële problemen. In augustus hadden zich al meer mensen met schulden gemeld dan in heel 2019. Een op de vijf huishoudens heeft moeite om rekeningen te betalen. In grote steden zoals Amsterdam, Den Haag en Utrecht is dat zelfs een op de drie.

Maar het probleem is niet alleen de schulden an sich, volgens Moorman. Schulden brengen namelijk veel stress met zich mee en dat heeft zijn uitwerking op het hele leven. ‘Mensen die problemen hebben met schulden hebben vaak problemen op heel veel levensgebieden. (…) Door die stress ervaren mensen problemen met hun werk, met de opvoeding van de kinderen. Dus eigenlijk op heel veel levensgebieden’, aldus Moorman in De Nieuws BV. Daarom wil ze dat mensen met schulden zo snel mogelijk geholpen worden, omdat niet alleen zij maar een heleboel mensen om hen heen de gevolgen daarvan moeten dragen.

Op dit moment is dat vaak niet het geval. Mensen kampen vaak erg lang met schulden. Allereerst omdat ze niet snel hulp zoeken. ‘Er is veel schaamte. Veel taboe. Mensen doen er veel te lang over voordat ze met hun problemen bij de schuldhulpverlening aankomen.’

Dat blijkt ook uit het verhaal van comedian Edson da Graça, die tien jaar in de schulden heeft gezeten. Zijn financiële situatie heeft hem jarenlang verlamd. ‘Ik opende mijn brievenbus nooit. Omdat ik gewoon bang was’, vertelt Da Graça in De Vooravond. Pas wanneer er uiteindelijk iemand door zijn masker heen prikt, durft hij open te zijn over de situatie en wat deze met hem doet. ‘Soms denken we dat we alleen zijn of het niet waard zijn om hulp te zoeken. Dan wil je mensen niet lastigvallen. Dat is het punt dat ik wil maken: er zijn heel veel mensen die er voldoening uit halen om andere mensen te helpen. Dus als je probeert dat stapje te zetten door uit je slachtofferrol of je isolement te stappen en een handreiking te doen, dan zijn er echt mensen die dat gebaar zullen beantwoorden.’

Omdat mensen er moeilijk over praten wordt de schuld onnodig groter. Daarbij is het grootste deel van de schuld vaak niet de rekening zelf, maar de boetes en aanmaningen die daarop volgen. Onbegrijpelijk volgens Da Graça. ‘Ik vind het systeem heel raar. Als je in de schulden zit, dus je kan dingen niet betalen, dat je dan meer moet gaan betalen. Maar, huh? Ik kon het eerst ook al niet betalen. Die verhogingen zijn zo bizar hoog. Je komt alleen maar dieper in de schulden.’

Dat moet dus anders. Het plan van Moorman zal dit systeem niet helemaal hervormen, maar wel een deel van het sneeuwbaleffect doen afnemen en daarmee de aanloop naar schuldhulpverlening mogelijk verkleinen. Nu is het namelijk vaak zo dat wanneer mensen eenmaal aankloppen bij de schuldhulpverlening, het nog enige tijd duurt voor er gestart kan worden met een plan om de schuld aan te pakken. Er moet eerst goed uitgezocht worden hoe het zit. De gemiddelde schuldenaar heeft zo’n veertien schuldeisers en een schuld van zesentwintigduizend euro. ‘Nou, ga dat maar eens uitzoeken. En ondertussen loopt het allemaal maar op’, aldus Moorman. Daarvoor wordt die schuldenknop nu in het leven geroepen. Zodat er tijdens die uitzoekperiode geen extra boetes, aanmaningen, kosten voor incassobureaus en deurwaarders bijkomen. ‘Daarvoor hebben we die pauzeknop.’

Het Amsterdam van wethouder Moorman doet het nog relatief goed, want landelijk ligt de gemiddelde schuld een stuk hoger, namelijk op ruim vierenveertigduizend euro. Volgens Marco Florijn, voorzitter van de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren, is Amsterdam erin geslaagd om mensen met schulden sneller te bereiken waardoor de schulden nog niet zo ver zijn opgelopen.

De pauzeknop kan volgens Florijn een reden zijn voor mensen om zich eerder te melden met hun schulden. ‘Omdat ze meteen ook geholpen worden.’ Florijn noemt het met een mooi woord een ‘schuldenrust’. De opstapeling van de problemen stopt heel even, wat ademruimte biedt.

Zelfs voor schuldeisers zal de pauzeknop uiteindelijk een uitkomst zijn, gelooft Moorman. ‘De kans dat je de boetes die je verstuurt echt betaald krijgt is heel erg klein. Het is dus veel beter om uit te zoeken hoeveel iemand echt kan betalen, dat goed te doen en daar goede afspraken over te maken. Een deurwaarder op iemand afsturen kost die schuldeiser uiteindelijk ook tijd en geld.’ Daarom is sociaal incasseren de oplossing voor beide partijen, volgens Moorman.

De hoop is om de pauzeknop ook op andere plekken in te kunnen zetten. Florijn gaat tijdens de testperiode kijken of er ook mogelijkheden liggen voor het CJIB (Centraal Justitieel Incassobureau) om dit landelijk aan te pakken. Zestig procent van de schulden bestaat namelijk uit schulden aan de overheid of gemeente.