Wat kan je doen tegen pesten op de werkvloer?

Meer dan een half miljoen mensen wordt weleens gepest op het werk. Hoe kan dat gestopt worden?

Pesten op de werkvloer komt bij ruim een op de tien mensen voor; bij freelancers, ZZP’ers en mensen met een tijdelijk contract zelfs vaker. Wat kan je doen om dit te voorkomen?

Wat houdt pesten op de werkvloer in?
‘Roddelen, buitensluiten en negeren hebben de meeste impact’, vertelt Alie Kuiper. Zij is consultant ongewenste omgangsvormen, onder meer bij BNNVARA, waar ze meehelpt aan een beleidskader Sociale Veiligheid. ‘Doordat het achter je rug gebeurt, kan je je er niet tegen verweren.’

Kuiper onderscheidt drie categorieën van pesten op de werkvloer: pesten veroorzaakt door de organisatie van het werk, door sociale factoren en door bijzondere omstandigheden.

Als er sprake is van een hoge werkdruk, waarin je weinig zeggenschap hebt over de taken die op jouw bordje belanden, liggen pesterijen volgens Kuiper op de loer. ‘Er ontstaat dan stress, waardoor mensen hun korte lontjes op collega’s afreageren.’ Ook iemand kleineren, te veel of te weinig werk geven, uitschelden of opmerkingen maken als “voor jou tien anderen!” zijn vormen van pesten op de werkvloer. ‘Een zakelijk conflict kan dan tot een persoonlijk conflict leiden.’ Maar ook de sociale VrijMiBo’s (vrijdagmiddagborrels) vormen een risico voor pesten op de werkvloer, beweert Kuiper, omdat de omgangsvormen tussen collega’s vervagen. Met name als er alcohol in het spel is.

Wat zijn de gevolgen van pesten op de werkvloer?
Vermindering in motivatie, plezier, prestatie en functioneren zijn gevolgen van het roddelen, zwartmaken en intimideren op de werkvloer. Sommigen ontwikkelen zelfs mentale klachten, zoals posttraumatisch stresssyndroom en depressie. Hier kunnen ze ook nadat ze het bedrijf hebben verlaten nog last van houden.

Jaarlijks plegen zelfs zo’n 250 mensen zelfmoord door pesten op de werkvloer, blijkt uit onderzoek van vakbond CNV. ‘Vaak is er bij deze mensen ook sprake van andere problemen, maar de werksituatie kan wel de druppel zijn voor mensen die het niet meer zien zitten’, aldus Kuiper, die dit zelf vijf keer van dichtbij meemaakte.

Denk jij aan zelfdoding?
Je bent niet alleen. Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 0800-0113 (gratis).

Overigens heeft niet alleen de gepeste last van het pesten op de werkvloer; het heeft impact op de gehele organisatie. ‘Collega’s worden minder productief en terughoudend, waardoor er een groter risico op uitval is’, vertelt Kuiper. ‘Psychosociale arbeidsbelasting is de grootste oorzaak van het meeste ziekteverzuim.’ Het leidt tot zo’n vier miljoen extra verzuimdagen per jaar, volgens stichting Pesten op de Werkvloer. Dat is tienduizend jaar aan verzuim.

Wat moet een bedrijf doen tegen pesten?
‘Er valt nog een wereld te winnen als het aankomt op preventie’, vindt Kuiper. Bedrijven zijn al wel verplicht om een inventarisatie met veiligheids- en gezondheidsrisico’s te maken en een plan van aanpak om dit terug te dringen. ‘Maar een zero-tolerance-beleid (waarin elke vorm van ongewenst gedrag leidt tot maatregelen tegen degene die zich er schuldig aan maakt, red.) is bijna nooit te handhaven. Van belang is dat ongewenst gedrag gestopt wordt en daar hoeven niet altijd maatregelen aan gekoppeld te worden.'

Bedrijven moeten daarom ook voorlichting en instructies geven aan medewerkers, met betrekking tot wat zij kunnen doen als er sprake is van pesten, (seksuele) intimidatie, beledigen, kleineren of discriminatie.

Wat kan je zelf doen?
‘Als je het signaleert en in de positie bent om zelf iets te doen: grijp in’, is Kuipers boodschap. ‘Slechts zestien procent van de collega’s neemt het op voor het slachtoffer, terwijl het hen lang niet altijd koud laat’, vult stichting Pesten op de Werkvloer aan.

Mocht je niet in staat zijn om een collega die gepest wordt te helpen, omdat je bang bent zelf ook slachtoffer te worden, dan kan je diegene doorverwijzen naar een vertrouwenspersoon of een gesprek met de bedrijfsarts adviseren, geeft Kuiper als tip.

Vertrouwenspersonen worden misschien zelfs in elk bedrijf verplicht, als het aan een initiatiefvoorstel van GroenLinksligt. Een leidinggevende – die mogelijk ook zelf pest – of Personeelszaken kan namelijk niet garanderen dat een verhaal binnen vier muren blijft. Om een sociaal veilige werkplek te waarborgen voor de gepeste medewerker, zijn zij soms genoodzaakt dit te bespreken met directe collega’s.

‘Niks doen is geen optie’, concludeert Kuiper. ‘Sociale steun geven aan een collega die wordt gepest vermindert namelijk de impact van pesten op de werkvloer.’