Wat betekent de schoolsluiting voor kinderen?

Overal voelen we de klappen van de lockdown, maar misschien zijn ze wel het hardst in het onderwijs. Een hele generatie kinderen loopt leerachterstanden op. Maar de gevolgen zijn nog groter dan dat. 

Tien keer vermoeiender dan gewoon lesgeven, vindt docent Astrid Brugman het, onderwijs in tijden van corona. Dat betekent natuurlijk: digitaal. Brugman - bekend van de serie Klassen, over ongelijkheid in het onderwijs - vertelt erover in Spijkers met Koppen. 'Het is zwaar, heel zwaar. Heel inspannend. Aan het einde van de dag heb je last van je ogen van het turen naar een scherm.'

Beter dan niks
Dat geldt voor haar, maar ook voor haar leerlingen. Die maken nog steeds volle schooldagen bij Brugman en haar collega-juf Jolanda Rietel, maar dan achter de laptop. Kwart voor negen inloggen, negen uur beginnen, de hele ochtend taal, rekenen, spelling en woordenschat. Dan een uurtje pauze en dan nog tot 15:00 uur door.

Klinkt goed, toch? Nou ja, beter dan niks is het zeker. En Brugman en Rietel zijn al blij dat ieder kind een laptop heeft, waardoor ze niemand ‘kwijt’ zijn.

Grote gevolgen
Maar toch: het is niet het echte werk. En hoe langer de scholen dichtblijven, hoe beter de gevolgen daarvan zichtbaar worden. Grote gevolgen zijn het, van leerachterstanden tot eenzaamheid en ander psychisch leed. Daarom deed Unicef Nederland onlangs samen met vijftig verschillende organisaties een oproep aan het kabinet: kijk naar alternatieve manieren van lesgeven. Esther Polhuijs - onderwijsdeskundige van Unicef - vertelt erover bij De Nieuws BV.

'We zien dat er heel weinig aandacht is voor de ontwikkelingsrisico’s die kinderen lopen. Natuurlijk is de focus op het virus heel belangrijk, maar we willen dat er ook aandacht komt voor de gezondheidsrisico’s voor kinderen en jongeren. We zien dat kinderen leerachterstanden oplopen, en taalachterstanden, maar ook sociale achterstanden. Kinderen hebben elkaar nodig om zich te ontwikkelen. School is een plek waar je jezelf kunt leren kennen, ook in relatie tot anderen. In deze situatie zien we eenzaamheid ontstaan, en stress.'

Duivels dilemma
Ook het hoofd van het Emma Kinderziekenhuis, Hans van Goudoever, ziet kinderen aan de lockdown onderdoor gaan en hij sluit zich aan bij het initiatief van Unicef.

'Het is een duivels dilemma waar we in zitten', vertelt hij. 'Natuurlijk willen we Londense toestanden voorkomen met de Britse variant van het virus. Maar ik zie in het grootste kinderziekenhuis van Nederland tegelijkertijd ook steeds meer de gevolgen die deze lockdown heeft. Het effect ervan op kinderen en jongeren is enorm. Een voorbeeld: in 2017 werden er 15.000 kinderen gerapporteerd die leden onder kindermishandeling. Dat cijfer was in 2020 gestegen naar 40.000. Of anorexia. Normaal gesproken krijgen we één keer per jaar een kind dat echt niks meer wil eten of drinken, afgelopen jaar waren het er vijftien. En dat is allemaal nog maar het topje van de ijsberg.'

Polhuijs: 'Online les is niet hetzelfde als fysiek les. Het betekent eigenlijk dat je alleen maar les hebt, en als die les is afgelopen zit je weer alleen in je kamer.' Ze somt nog maar eens op wat dat voor gevolgen heeft: somberheid, eenzaamheid en - ook niet onbelangrijk - verveling.

Onderwijsachterstand
Dat stapelt allemaal nog maar eens op die duidelijke onderwijsachterstand waar een hele generatie leerlingen mee te maken krijgt. De gemeente Amsterdam becijferde in een rapport dat het merendeel van de basisschoolleerlingen een achterstand heeft opgelopen door corona.

Uit dat rapport: ‘De belangrijkste conclusie is dat de schoolsluiting als gevolg van de COVID-19-pandemie de meest kwetsbare kinderen het hardst heeft getroffen. Uit een analyse van de LOVS-toetsen van meer dan 20.000 Amsterdamse leerlingen blijkt dat door de schoolsluiting veel leerlingen op het gebied van rekenen, begrijpend lezen en technisch lezen een leerachterstand hebben opgelopen. De opgelopen achterstand is groter bij leerlingen met een risico op leerachterstanden. Scholen geven ook aan dat het contact met ouders na de schoolsluiting is verslechterd en dat daarmee de ouderbetrokkenheid is afgenomen.’

Deze gevolgen van de schoolsluiting zijn ook landelijk te zien, hoewel Brugman en Rietel nog optimistisch zijn, vooral omdat ze hele dagen blijven lesgeven. Rietel: 'Door steun van de gemeente heeft elk kind een laptop, dus is iedereen ook aanwezig. Als er iemand niet is, dan wordt er meteen gebeld.'

Brugman: 'De onderwijsachterstand valt daarom bij ons mee, ik denk dat we er nog steeds uithalen wat erin zit. Maar daarvoor werken we ons een slag in de rondte.'

Sociale gebeuren
Minister Arie Slob (Onderwijs) erkent in Op1 dat het dichthouden van scholen gevoelig ligt. 'We hebben maar één verlangen en dat is dat de kinderen weer naar school kunnen. Dat is niet alleen goed voor de kinderen, maar natuurlijk ook voor de ouders. Het is gewoon het allerbeste dat je gewoon naar school gaat, dat je daar je onderwijs krijgt, maar ook het hele sociale gebeuren. Dat kunnen nu niet alle kinderen, dus als het weer kan dan moeten we het ook zo snel mogelijk weer doen. Maar: wél verantwoord.'