Waarom zouden we beter moeten luisteren naar mensen in vitale beroepen?

Hoe schuif je als samenleving meer richting beschaving? Juist, door naar mensen in vitale, onmisbare beroepen te luisteren, stelt cabaretier Dolf Jansen.

Een goede vriend van mij kreeg dit voorjaar een behoorlijke schrik te verduren. Hij thuiswerkte zelf wekenlang vanaf zijn driezitsbank, omdat dat veiliger werd geacht, maar in dezelfde periode bleven ook alle kinderen en jongeren in ons land overwegend thuis, om de geneugten van onderwijs via een schermpje te proeven. Mijn vriend zei: ‘Ik schrok echt man, ik bleek gewoon twee kinderen te hebben… nooit wat van gemerkt!’ Dat krijg je, als je kinderen door de week altijd op school zijn, en in het weekend aan het lachgas hangen. Of op de sportclub, dat kan natuurlijk ook.

Beschaving
Het geeft maar aan hoe belangrijk leraren (docenten, juffen, meesters) zijn voor dit land. Terwijl ze onze vele kinderen proberen van alles bij te brengen waar ze de rest van hun leven iets aan gaan hebben, houden ze ze ook van de straat, en, belangrijker nog, uit ons huis. Stukje opleiding voor de een, stukje rust voor de ander. Je zou het beschaving kunnen noemen.

Ik stel me weleens voor hoe een land zonder onderwijzers, zorgpersoneel, vuilnisophalers en politiemensen eruit zou zien. U begrijpt: binnen een paar dagen een walmende chaos van hardrijders, dubbelparkeerders en drillrappers, alwaar ouders met een pijnlijke aandoening die niet wordt verholpen, wanhopig de verveling van hun kinderen trachten te verdrijven. Als ik me dan aansluitend voorstel hoe een land zonder accountants, topambtenaren bij de Belastingdienst en influencers eruit ziet, afijn, ik denk dat u mijn punt begrijpt.

Onrechtvaardig
Dit land, en zo ongeveer elk land, wordt draaiende gehouden door beroepen zoals ik die net noem, en dat zijn inderdaad ook de beroepen waarvan de maandelijkse beloning niet in de buurt komt van die van de controleur van jaarrekeningen (als hij zijn afgesproken werk doet althans), die man van de blauwe enveloppen in zijn pak van de SuitSupply, die jonge vrouw met ingewikkeld haar en gesponsorde kleding. Daar zit iets heel onrechtvaardigs in. Maar goed, als ik een socialistische heilstaat wil, moet ik na 3 november maar naar de VS verhuizen.

Om mij niet geheel duidelijke redenen wordt zo ongeveer elke (politieke) beslissing in dit land genomen op economische gronden (vandaar steeds bredere snelwegen en bijna vrij baan voor de luchtvaart, vandaar de macht van de agrarische lobby en multinationals) waardoor de menselijke maat steeds het onderspit delft. Die menselijke maat kan zitten in het grote belang van mooi landschap en het behoud van bosgebieden omdat dat bijdraagt aan geluk, maar zolang geluk en schoonheid geen economische waarde vertegenwoordigen moet het bos zijn houten hart vasthouden.

Waardering
Die menselijke maat zit volgens mij ook heel erg in het waarderen van de beroepen die ik noemde, van de mensen die dit land en de samenleving aan de gang houden. En ja, massaal applaus voor de zorg is een mooi gebaar – ik stond zelf die avond van 17 maart als een bezetene te klappen in het donker achter mijn huis, er was niemand in de buurt, en toch voelde ik me onderdeel van iets, en hoopte zo dat de verpleegsters (m/v) in het vijf kilometer verderop gelegen AMC mij zouden horen… – , DANKE op het shirt van Bayern München in de Champions League-finale ook, maar het gaat ook over geld, beloning voor dat werk, en het gaat zeker ook over invloed. Als politieke beslissingen heel vaak over jou gaan, zonder dat je er zelf veel invloed op hebt, gaat het schuren. Zoals het bij mij ging schuren toen ik half augustus een sms-je ontving met de tekst ‘dank voor uw stem op Mona Keijzer’, terwijl ik voor zover ik weet niet eens lid ben van het CDA.

Een echt voorbeeld van dat schuren: ongeveer elke politicus die ik tref aan de Utrechtse cafétafel van Spijkers met koppen die raakt aan iets dat in die maatschappij zou moeten verbeteren, noemt het onderwijs als de plek waar dat zou kunnen gebeuren, noemt het onderwijs als de sector die er tijd aan zou kunnen (moeten!) besteden, die het voortouw zou kunnen nemen. De werkende in het onderwijs wordt dan gillend gek, gezien de hoeveelheid die ze al op het bordje heeft. Het onderwijs doet al heel veel, kan ook heel veel, maar voor al die (extra) taken zijn mensen nodig, is tijd nodig, ruimte, geld.

Onmisbaren
VPRO’s Tegenlicht bracht een maand geleden een achttal onmisbaren bij elkaar om gedurende een heus topoverleg te spreken over hun werk, hun rol in de samenleving, en waar we heen zouden kunnen. Behalve de beroepen die ik al noemde, waren ook nog een militair, een boer en een distributeur van voedselpakketten van de partij.

De bedoeling was echt topoverleg, op een passende locatie Stadspaleis Oldruitenborgh in Vollenhove, niet alleen toevallig de geboortestad van mijn vader, maar ook een plek die vroeger de stad der paleizen genoemd werd, omdat er zoveel edelen huisden en landgoederen lieten bouwen (dat lijkt me dan weer geen toeval).

Écht luisteren
En stel nou eens dat wij, politiek, samenleving, echt gaan luisteren naar deze mensen, dat de resultaten van deze top niet alleen met een grote glimlach in ontvangst worden genomen, maar echt invloed gaan krijgen op het beleid van de komende jaren. Dan zou de Top der Onmisbaren mooie dingen kunnen opleveren: in zorg en onderwijs worden beloning en opleidingsmogelijkheden structureel beter, waardoor het ook makkelijk wordt mensen voor de klas en aan het bed te krijgen; binnen het midden- en kleinbedrijf wordt vooral steun gegeven aan bedrijven die oprecht en echt duurzaam zijn; een nationaal noodfonds tegen armoede zorgt dat iedereen een dak boven zijn hoofd heeft, veilig is, schoolspullen voor zijn kinderen kan kopen; kansenongelijkheid en desinformatie wordt tegengegaan, net als discriminatie in de samenleving, en vooral op de arbeidsmarkt.

Ik lees deze (mogelijke) aanbevelingen terug en realiseer me: het zijn grote doelen, veelgenoemde doelen, nog nooit bewerkstelligde doelen aan de ene kant, maar aan de andere kant zijn het eigenlijk volstrekt normale onderdelen van een beschaving.

Hoe mooi zou het zijn als ons land wat verder richting die beschaving schuift. Dankzij Dies, Erik, Leila, Jan, Kim, Mostafa, Theo en Lucelle en al die tienduizenden anderen onmisbaren. Hoe gaat het met de onmisbaren die we nog kennen uit de coronacrisisserie Frontberichten die van 20 maart tot 1 juni 2020 op NPO 2 werd uitgezonden?          

‘Ik voel een vreemd soort nostalgie naar die periode, ondanks alle ellende. De kameraadschap die ontstaan is tussen alle artsen, van neurochirurgen tot psychiaters. Een soort verbinding. Alle protocollen vielen weg, patiënten waren heel vriendelijk en dachten mee. Er heerste een soort breedgedragen steun aan elkaar. Nu handelen we toch alweer meer op de routine van voor die periode.

Zelf heb ik ook veel geleerd. De bubbel waarin ik, en velen met mij, leefden waarin we dachten dat de medische wereld ons altijd zou kunnen redden, is weggevallen. Ik ben kwetsbaarder geworden, denk ik, bescheidener. Zo stel ik me nu ook meer op richting mijn patiënten. Ik sta meer open voor alternatieve behandelmethoden en -trajecten wanneer zij die zelf uitdragen. En ik heb geleerd dat ik ook niet altijd de wijsheid in pacht heb. Het maakt enorm nederig, zo’n pandemie. De winter en het najaar zullen spannend worden, aangezien we toch meer binnen gaan zitten met z’n allen. We houden ons hart vast, als beroepsgroep. Ook als er een vaccin is, hebben we nog een aantal jaar nodig om te ontdekken of deze antistoffen blijvend zijn.’

‘Ik heb veel leed en ellende gezien. Wat een hoop zieken en overledenen, dat heeft indruk op me gemaakt. En als ik nu zie hoe mensen tegen de coronaregels aankijken, denk ik: waren die overledenen en al die schouwen dan niet echt? Tellen die niet mee? Het is een evident gevolg van corona, dat we hebben kunnen beteugelen door maatregelen te nemen. Ik heb nog steeds veel mensen op het spreekuur die hun echtgenoot verloren hebben, die in diepe rouw zijn, geen begrafenis hebben gehad. De gevolgen ervan zijn nog zeer actueel.

De band die ik heb met Martine, met wie ik nachtdiensten draaide en vlogde voor Frontberichten, is intensiever geworden. We hebben nogal wat meegemaakt samen. Ook merk ik dat patiënten meer waardering hebben gekregen voor mijn werk. Die waardering mis ik soms in het politieke debat. De politiek heeft een ingewikkelde taak om deze crisis te managen, en ook de geldzorgen die daarbij horen. Maar wat ik vervelend vind, is dat de zorgmedewerkers een speelbal zijn geworden van politieke voorkeuren. Overigens voel ik wel de juiste waardering vanuit de politiek naar de huisartsen. Elke huisarts ontving een eenmalige bijdrage van 10 euro per patiënt, dus een praktijk van 2000 patiënten ontving 20000 euro. Een welkome ondersteuning voor de vaste lasten en de lonen van assistentes.’

‘Het is een roerige periode geweest met een hoop verdriet. Mensen die geen afscheid hebben kunnen nemen van hun dierbaren, dat heeft erin gehakt. We hebben niet kunnen geven wat we eigenlijk zouden willen. Met collega’s hebben we het er ook nog steeds veel over, we moeten dat nog een plekje geven. Ik heb nu collega’s die kampen met een burn-out of thuiszitten met een posttraumatische stressstoornis. We moesten en konden gelukkig op elkaar leunen. Er werd niet gezeurd, niemand klaagde. We zaten in hetzelfde schuitje. Als ik een paar dagen vrij was, dacht ik: laat me maar werken, want ik moet helpen. Qua waardering kan ik niet zeggen dat er iets is veranderd, dat is weer wegge-ebt. We kregen op het hoogtepunt van familie en omgeving complimenten en van lokale ondernemers bloemen en vlaaien, echt gemeend. Dat de media ons als helden neerzette: hoefde voor mij ook niet.

We hebben het vaak op de vloer over hoe de politiek nu reageert. Het voelt heel krom. Als ic-verpleegkundigen verdienen we heel aardig, maar onderin, bij de beginnende zorgverleners, juist daar moeten ze iets aan doen. En dat er wel geld naar Schiphol gaat, dat de partijen weglopen uit de kamer, dat is tenenkrommend. Niet te snappen. Ik zie nu bij mij op de afdeling dat mensen andere opleidingen gaan volgen, omdat ze iets zoeken met minder werkdruk. Dat lijkt me niet de bedoeling.’