Waarom is er zo weinig aandacht voor femicide?

Femicide komt veel voor. Naar schatting wordt er hier in Nederland iedere 8 dagen een vrouw vermoord. En dat is veel: we staan in de top 3 van landen waar femicide het vaakst voorkomt. Hoe kan dat?

‘Toen ik negentien was zat ik zelf in een gewelddadige relatie. De partner in kwestie bedreigde me redelijk vaak met dingen als: “Als je bij me weggaat, maak ik je dood.” Toen ik het uitmaakte heb ik gelukkig niks meer van hem gehoord, maar het bleef maar door mijn hoofd spoken: zou hij het echt hebben gedaan?’

Het is het verhaal van Tessel ten Zweege, die het boek Femicide: tot de dood ons scheidt schreef. ‘Je hoort vaak vragen als “waarom ging ze dan niet gewoon weg?”, maar als je in een gewelddadige relatie zit en iemand heeft al meerdere keren fysiek geweld gebruikt, dan geloof je dat iemand daartoe in staat is. Dan is weggaan niet zo makkelijk.’

Femicide betekent ‘het doden van een vrouw, omdat ze een vrouw is’, zo definieert De Marker. Vaak gebeurt dit in de privésfeer: bijna 60% van de moorden op vrouwen wordt door een partner of ex-partner gepleegd. Ter vergelijking: slechts 5% van de moorden op mannen wordt gepleegd door hun (ex)partner.

In Nederland is er geringe aandacht voor, terwijl we in Europa in de top 3 staan van landen waar femicide het vaakst voorkomt. De media berichten regelmatig over deze incidenten onder de noemer ‘familiedrama’, maar dat zou afbreuk doen aan deze ernstige vorm van partnergeweld. Een nabestaande vertelt hierover in de documentaire 2DOC: Femicide: ‘Dat maakt mij zo boos en verdrietig. Een persoon kiest ervoor om de ander te vermoorden. Dat is geen drama, je doet het niet met zijn tweeën, dat doet één persoon.’

Lisa Loeb stelt als druktemaker bij De Nieuws BV deze grote misstand aan de kaak. Met 'een conflict in de relationele sfeer’ of 'familiedrama' wordt verhuld wat er écht aan de hand is: ‘De moedwillige moord van een vrouw, door een man. Als vrouw loop je in Nederland gevaar achter je eigen voordeur. Zolang we femicide af blijven doen als een drama in de relationele sfeer, zullen we nooit tot een oplossing komen. Pas als je iets weet te benoemen, kun je het veranderen.’

Er zijn een aantal rode vlaggen die je kunt herkennen. 'Als een partner eerder geweld heeft gebruikt bij huisdieren of als er sprake is geweest van non-fatale wurging, bijvoorbeeld een greep naar je keel, kunnen dat voortekens zijn van femicide dat in het verschiet ligt’, aldus Ten Zweege. ‘Maar ook dwingende controle, door bijvoorbeeld te dreigen met geweld of non-gewelddadige acties zoals iemand het hele weekend negeren omdat je op een feestje net iets te lang met een andere man hebt gesproken. Bezitterig, controlerend en jaloers gedrag zijn belangrijke voortekens. Als je daarvan op de hoogte bent, kunnen we vrouwenlevens redden.’

‘Ik mag van geluk spreken dat ik redelijk makkelijk weg kon gaan uit de relatie. Hij kwam buiten de voordeur te staan, die ik dichttrok en nooit meer open heb gedaan. De uren daarna heeft hij op de deur gebonsd, maar op een gegeven moment is hij afgedropen en toen heb ik niets meer van hem gehoord.’ Ten Zweege ziet in dat dit voor veel vrouwen niet de realiteit is. Ze deed onderzoek voor haar boek en kwam erachter dat veel vrouwen na een gewelddadige break-up nog gestalkt worden. ‘En voor sommige vrouwen heeft het dus een fatale afloop.’ Het is raadzaam om niet tegen een slachtoffer te zeggen dat ze bij hem weg moet gaan. ‘Een scheiding of break-up geeft in een gewelddadige relatie de grootste kans op femicide, en een slachtoffer kan zelf heel goed aanvoelen of iets wel of niet veilig is. Je moet het slachtoffer zelf de leiding laten nemen en zelf laten bepalen wanneer zoiets het juiste moment is.’

Femicide wordt in het familierecht nog maar nauwelijks erkend, betoogt advocaat Margreet de Boer in een column van Joop. ‘Willen we femicide en ander ernstig geweld tegen(ex-)partners serieus aanpakken, dan moeten de professionals in het familierecht aan de bak. Zij moeten de signalen kennen en herkennen, zij moeten durven doorvragen, zij moeten veiligheidsanalyses maken, en bovenal: zij moeten beslissingen nemen die vrouwen (en soms mannen) en kinderen beschermen tegen ernstig ex-partnergeweld, door de veiligheid van die kinderen en ex-partner prioriteit te geven.’