Wat betekent Maria Callas voor operazangeres Francis van Broekhuizen?

Roem stijgt volgens Francis van Broekhuizen eerder naar het hoofd van de mensen om je heen, dan naar je eigen hoofd.

‘Ik wist niet wat me overkwam’, schrijft operazangeres Francis van Broekhuizen in haar boek Bij twijfel hard zingen over de eerste keer toen ze als 16-jarige Maria Callas hoorde. ‘Die stem… Ik voelde een traan over mijn wang lopen, terwijl ik nog niet eens doorhad wat ik nou precies hoorde.’ Sindsdien is ze een toegewijde fan van Callas, de Amerikaans-Griekse sopraan, die in de jaren 50 en 60 zo wereldberoemd was. En nu combineert Van Broekhuizen haar ruime tv-ervaring met haar Callaskennis in een bevlogen college over La Divina in Summerschool met Matthijs van Nieuwkerk.

Dus jullie gaan way back, jij en La Divina. Ja, wel een jaar of dertig. Er kwam een fragment van Maria Callas langs in Klasgenoten met Koos Postema. Een eyeopener. Mijn vader haalde meteen een plaat van haar uit de kast. En een vriend van mijn ouders, Rob, was een enorme Callaskenner en daar ging ik vaak heen om over Callas te praten. We kenden alles, elke opname, elke biografie en raakten nooit over haar uitgepraat, tot zijn dood in 2019.

Wilde je door haar operazangeres worden? Ja, ik wilde vroeger net zo zijn als zij, net zo groots en meeslepend zingen in die prachtige, betoverende operawereld. Ik had wel al eerder ontdekt dat ik kon zingen, door mijn muziekleraar op de middelbare school. Die had ons de aria van de Koningin van de Nacht uit Mozarts Die Zauberflöte laten horen, gezongen door Christina Deutekom. Heel moeilijke muziek, met onmenselijk hoge noten. Ik wist niet wat ik hoorde, wat een geluid. Dat wilde ik ook. Toen ben ik zelf thuis stiekem gaan oefenen tot ik de hele aria kon zingen, tot grote verbazing van mijn ouders en iedereen.

Wat is het geheim van de stem van Callas? Die is heel doorleefd en heeft een eigen unieke klank. Als je verschillende sopranen op een rijtje hoort, weet je het soms niet, is het Kiri te Kanawa of Joan Sutherland? Maar Callas haal je er zo uit, altijd. Ze heeft zo’n eigen klankkleur, donker en warm en helemaal niet schril. Daar hou ik meer van dan van die lichte, hoge sopranen. Misschien omdat ik zelf ook een wat donkere stem heb. Hoewel ik niet wil zeggen dat ik op Callas lijk.’

Ze is belangrijk geweest voor de opera, vertel je in Summerschool. Op wat voor manier? ‘Vóór Callas waren operarollen veel statischer. Zij heeft Tosca en La Traviata en andere opera’s opnieuw gedefinieerd en nieuw leven ingeblazen. Ze leefde zich helemaal in in een rol, acteerde echt, en ging met regisseurs zoals Franco Zeffirelli en Luchino Visconti werken, zodat de enscenering en het verhaal net zo belangrijk werden als een mooie stem.

Opera blijft natuurlijk een beetje een rare kunstvorm, waar de zangers, nadat ze een gifbeker hebben leeggedronken, nog vrolijk een half uur door blijven zingen. Met Callas werd opera doorleefder en geloofwaardiger. Die opname van haar als Tosca, die Scarpia met een mes te lijf te gaat, prachtige zang, maar ook zo emotioneel en goed geacteerd. Kippenvel.

Callas is natuurlijk vooral bekend geworden door haar dramatische leven. Ik vertel in Summerschool over de high- en lowlights. Over de band met haar moeder, die niets van haar wilde weten, tot bleek dat haar dochter een geweldige zangstem had en beroemd kon worden. Over die keer dat ze van een lelijk eendje in een mooie zwaan veranderde en veertig kilo afviel. Operasterren waren vroeger, voordat er pop- en tv-sterren waren, vaker beroemd, maar bij Callas kwam er van alles bij. Haar man, die haar pr zeer bekwaam deed, zorgde dat er altijd een buzz was rondom haar persoon. Toen ze later een relatie kreeg met de Griekse miljonair Aristoteles Onassis, de Trump van die tijd, ging ze tot de internationale jetset behoren. Onassis, iedereen kent het verhaal, die haar verliet voor een nog grotere trofee: de voormalige first lady Jackie Kennedy. Hij verzamelde beroemde vrouwen.

Hoe moet dat voor haar geweest zijn? Ik denk niet dat ze daar ooit overheen is gekomen. Wat zal dat ook een weerslag op haar zang hebben gehad. Emoties slaan op je stem. Je stem, dat ben jij. Zodra ik me niet goed voel, hoor je het aan mijn stem, het is zo’n kwetsbaar instrument.

Denk je dat Callas op haar 53ste werkelijk aan een gebroken hart is gestorven? Ja, dat geloof ik echt. Er bestaan van die levens die tragisch eindigen en zelf een soort opera zijn. Marilyn Monroe, Amy Winehouse, Schubert, Mozart, wat hadden ze nog mooie dingen kunnen maken, maar ze zijn jong gestorven. Geniaal, allemaal, maar wat een heftig leven. Zo heftig, dat het bijna niet anders kan dan dat je niet oud wordt, honderd worden is meer iets voor een veel gezapiger leven.

Had je Callas’ leven willen leven, afgezien van een relatie met een Onassis-achtige vrouwenverzamelaar misschien en een jong, tragisch einde? Ik heb daar wel van gedroomd, triomfen in La Scala in Milaan, een operadiva die het publiek in vervoering brengt met een prachtige rol en overdonderend applaus oogst.

Maar het leek me uiteindelijk een te eenzaam en monomaan leven. Dat had ik niet aangekund. Ik wilde hier bij m’n familie en geliefde blijven en niet alleen de wereld in.

In plaats van een internationale carrière werd het mijn ambitie om heel goed, maar ook heel gelukkig te worden, in Nederland. En dat is gelukt. Ik heb 35 prachtige rollen gespeeld bij verschillende gezelschappen, zoals de hoofdrol in Suor Angelica van Puccini bij Opera Zuid, wat een mooie rol.

Van Callas’ beroemdheid heb je inmiddels wel mogen proeven, toch? Ja, die heb ik in het klein mogen ervaren. Zodra je bekend wordt, krijg je een vibe waardoor de dingen anders worden. Vroeger moest ik zo ongeveer op audiëntie alleen al om een agent te krijgen, nu krijg ik de ene aanbieding na de andere. Iedereen wil iets meepikken van de glans van die roem. Er zijn opeens mensen die je adoreren en niemand zegt nog tegen je, doe eens even niet zo gek. En vrienden denken al snel, ze is vast te druk, dus ik bel maar niet. Roem stijgt eerder naar het hoofd van de mensen om je heen, dan naar je eigen hoofd, is me opgevallen. Ik ben nog dezelfde als altijd.

Het zou wel zomaar kunnen dat jij de meest razendsnelle opkomst als Bekende Nederlander ooit hebt meegemaakt. Je bent zo ongeveer uit het niets naar BN’ers-land gekatapulteerd. Ik was al eerder op tv geweest, maar het begon eigenlijk echt toen er een keer een zieke sopraan was in de dirigeerwedstrijd Maestro en ik een dag van tevoren werd gevraagd O mio babbino caro van Puccini te zingen, met René Froger op de bok. De zangeressen die eerder in Maestro zongen wilden meestal laten zien hoe goed ze waren, maar ik ging juist helemaal in interactie met de dirigent. Als hij heel langzaam speelde, ging ik heel langzaam zingen. Een paar grapjes erbij, wat zelfspot. Dat verwachtten ze natuurlijk helemaal niet van een deftige operazangeres. Ik werd al snel teruggevraagd.

Toen kwam De slimste mens op je pad, waarin je opvallend extravert naar de finale doorstoomde. Het was niet gespeeld hoor, ik ben snel enthousiast en zelden chagrijnig. We zaten in het begin van de coronatijd, hè en konden allemaal wel wat vrolijkheid gebruiken. Ik kon aan De slimste mens meedoen door de pandemie, anders heb je nooit tijd om een halve week bij de opnamen te zitten. Ik wist veel en wilde graag laten zien wat ik wist. De mensen moesten in het begin erg aan me wennen, ik kreeg brieven dat ik me beter aan de spelregels moest houden en minder op de voorgrond moest treden, grappig genoeg. En ik kreeg nog meer fanmail. Na De slimste mens ging het balletje hard rollen.

En werd je opeens overal gevraagd. Ja, televisie lag me goed, bleek. Ik hou van praten en kan kort en bondig vertellen en meteen to the point komen, wat voor tv goed werkt. Een kwartje erin en daar ga ik. Op tv zijn mensen niet altijd helemaal zichzelf en misschien soms bang om afgezeken te worden, ik ben wel altijd mezelf en ik schaam me nergens voor. Het was ook zo leuk allemaal. In All together now, bijvoorbeeld, waar ik jurylid was, hebben we zo vreselijk gelachen, totaal hysterisch waren de opnamen. Daar had ik een enorme klik met Chantal Janzen. Ik dacht eerst nog, dat is zo’n blond popje. Helemaal verkeerd gedacht, ze is ontzettend leuk en intelligent en grappig. Het heeft me geleerd niet te snel te oordelen over mensen die je op tv ziet. Je kent iemand helemaal niet en het is behoorlijk kwetsbaar om voor de tv-camera’s te verschijnen.

Soms had je in al je enthousiasme ja gezegd tegen het verkeerde programma, leek het wel. Zoals in De verraders, toen je huilend moest toegeven hoe naar je het spel vond. Ik heb mijn angst overwonnen door mee te doen aan De verraders, maar ik kon er niet omheen: ik kan niet tegen gekonkel en manipulatie en kan ook niet doen alsof. En mijn pestverleden kwam weer boven. Je zag mijn ware aard daar wel doorschijnen, ik ben echt lief en vond mezelf de morele winnaar.

Het was een leuke week trouwens, zeker als de camera’s uit waren, maar ik zal nooit meer aan zo’n soort spel meedoen, nee zeker niet aan Wie is de mol?’

Het valt op dat we de laatste tijd meer van je serieuze en rustige kant te zien krijgen, je hebt bijvoorbeeld op de Landelijke Dag tegen Pesten in een tv-programma openhartig over je pestverleden verteld. Vond je dat belangrijk om te doen? Ja, misschien is dat nog de maatschappelijk werker in mij. Als je het podium hebt om iets te vertellen en sterk genoeg bent, moet je toch mensen helpen en hard zeggen, kap eens met dat gepest. En ik wil graag tegen jongeren zeggen: je bent niet alleen. Het is belangrijk, vind ik, om eerlijk te zijn en te laten zien dat er naast succes en vrolijkheid en geluk, ook altijd een andere kant is, ook bij mij. Ik ben gepest als kind en was laat met mijn coming out.

Maar kijk, je kunt zo’n ervaring ombuigen naar iets goeds. Het is met mij goed gekomen en ik vind mezelf een leuke boodschap nu.’

Wat is nou het allerleukste om te doen op tv? Praten over mijn vak! Ik deed laatst mee aan The connection, de quiz van Matthijs van Nieuwkerk. Heel leuk weer om te doen, een quiz. Ja, haha, ik nam de hele aflevering over, ik zag Matthijs steeds verbaasder kijken. Ze dachten vast, wat weet die vrouw veel. Maar volgens mij houdt Matthijs wel van enthousiaste mensen en ze belden meteen de volgende dag van BNNVARA om te vragen of ik een Summerschool wilde doen. O zo graag.

We kwamen al snel op Callas uit. Als het over haar gaat, beginnen m’n ogen al te glinsteren en word ik wild, zoals je al gemerkt hebt.

Eerlijk gezegd is dat het allerleukste op tv, vertellen over opera en klassieke muziek, zoals ik al doe op Radio 4, bij De ochtend van 4. En dan niet op een saaie manier, die eigenlijk alleen voor kenners leuk is, maar juist voor iedereen.’