Hoe komen de ter plekke gemaakte nummers van cabaretier Kiki Schippers tot stand?

Sinds ze met haar liedjes in De vooravond verscheen, wordt cabaretier Kiki Schippers herkend op straat. Hoe komen haar superactuele, ter plekke gemaakte nummers tot stand?

Kiki Schippers schreef live een persconferentielied bij De Vooravond. 

‘Dat je snel bent, daar kom je al vroeg achter in het leven,’ zegt Kiki Schippers (33). Haar vrolijke lach klatert over het terras van het Amsterdamse buurtcafé. Als kind merkte ze dat haar hoofd een paar stappen verder was dan haar omgeving, vertelt ze. Aan de Koningstheateracademie in Den Bosch stortte ze zich met graagte in een rap battle, zo’n wedstrijd in geïmproviseerd rijm. Rond haar afstuderen zong ze tijdens het plaatselijke theaterfestival Boulevard elke avond een zelfgemaakt liedje dat de dag samenvatte.

Het gewone lied
Het is dus geen wonder dat Schippers, die in 2014 de publieks- en persoonlijkheidsprijs pakte op Cameretten, naam maakt als de cabaretière die het allernieuwste nieuws in een liedje weet te vangen. Het ‘gewone’ lied beheerst ze al lang. Ze sleepte vier jaar op rij een nominatie in de wacht voor de Annie M.G. Schmidtprijs, de onderscheiding voor het beste theaterlied. Met ‘Er spoelen mensen aan’ won ze, in 2017. Vier platen heeft ze uitgebracht – Recuerdo (2020) is de recentste.

De Vooravond 
De landelijke doorbraak als snelsatirica heeft Schippers te danken aan de dagelijkse talkshow De vooravond (inmiddels ter ziele), waar ze in het televisieseizoen 2020–2021 regelmatig mocht opdraven om het actuele gevoel te vertolken. Vooral haar bijdragen rond de coronapersconferenties vielen op (‘Testen’, ‘Routekaart’), maar ze zong er ook een over de Prinsjesdag van minister van Financiën Wopke Hoekstra (‘Wopke deelt uit’). Daarvoor had ze al dagelijks een nummer gemaakt over het bekende festival op Terschelling in het tv-programma Opium op Oerol en maakte ze (en nog steeds) deel uit van het cabaret van radioshow Spijkers met koppen, dat in het ‘Spijkerlied’ wekelijks de uitzending samenvat. Dan wordt Schippers ook nog vaak gevraagd voor gelegenheidsliedjes over actuele gebeurtenissen. Hoe doet ze dat toch?

Nou, met die snelheid dus. ‘Ik ben een snelle denker en een snelle schrijver. En dus een snelle maker,’ zegt Schippers.

Taalgevoel
Het taalgevoel deelt ze met haar moeder: kinderboekenschrijfster Tosca Menten, de vrouw achter de populaire Dummie de mummiereeks. De muzikaliteit misschien ook wel, want in de familie is het maken van verjaardagsliederen heel gewoon en Menten wil op feestjes weleens de accordeon tevoorschijn halen. En Schippers beschikt naar eigen zeggen over een flinke muzikale bibliotheek. ‘Ik ken zoveel liedjes uit mijn hoofd, van mijn studie of ergens anders vandaan.’

Werkwijze
Om te beschrijven hoe Schippers tot haar vlot in elkaar gezette liedjes komt, houden we haar werkwijze bij De vooravond aan. De redactie belde zelfs een keer pas om drie uur ’s middags. ‘Dat was toen wel snel schakelen, maar ik vind een korte deadline vaak ook heerlijk. Het is zo duidelijk: je moet zus en zo laat knallen, want anders ben je de sjaak. Daardoor focus ik. Alles moet voor dat doel wijken, en dat kán ook.’

Stemmingen
Een ander voordeel van kort op de deadline werken: het gevoel van de dag ligt voor het grijpen. ‘Ik probeer de stemming te peilen. Met die persconferenties rond corona vroeg ik me af: vinden we het spannend, moet iedereen zijn bek houden, willen we alles opengooien?’ Ze overwoog dan ook niet om iedere keer dezelfde muziek te gebruiken en alleen de tekst aan te passen. Dan zou het een invuloefening worden. ‘Ik wilde de muzikale sfeer aan kunnen passen aan het moment. Met andere instrumenten, en het de ene keer over politiek hebben, de andere keer over een onderwerp dichtbij. Dan doe je de actualiteit recht.’
Actualiteit

Als Schippers het actuele gevoel te pakken heeft, gaat ze ermee spelen. Welke draai kan ze eraan geven? ‘Mijn doel is niet om het nieuws na te vertellen.’ Schippers haalt het liedje ‘Eén dag’ aan, van eind september 2020, toen het kabinet bekendmaakte dat na een soepele zomer de maatregelen weer werden aangescherpt. Het is somber getoonzet. ‘Ik wist heus wel dat het land niet helemaal dichtging, maar het idee dat het nu menens was wilde ik vangen.’

Afmaken
Na het gevoel en de gekozen insteek komt de hook vaak vanzelf: dat muzikale haakje dat bij de luisteraar moet blijven hangen. Het kan het refrein zijn, of de eerste of laatste zin van een couplet. Wanneer dat raamwerk staat, is het een kwestie van afmaken. Schippers pakt de kranten er nog eens bij, verwerkt nieuwtjes in tekstregels die nog niet rijmen en probeert ze in een liedvorm te persen. Dan speelt ze het voorzichtig, thuis op de piano of gitaar.

Half-af lied?!
Bij De vooravond koos ze vervolgens het best passende instrument en vertrok ermee naar de studio – met een half-af lied. ‘Stond ik tijdens het soundchecken nog van alles uit te proberen: hoog zingen, laag zingen. “Kiki, wat doe je?” vroegen de technici. “We willen oefenen met de bijbehorende beelden!” Maar die waren er nog helemaal niet.’

Tot het moment suprême blijft Schippers bijschrijven en schaven.

‘Die ene keer bij De vooravond dat ik mijn liedje ’s middags té goed had uitgedacht/voorbereid, kwam ik bij de persconferentie bijna in de knoop, omdat ik er natuurlijk wel zoveel mogelijk quotes uit de persco in kwijt wil.’ Het was de dag in mei dat de terrassen weer open mochten. Ze loste het op door hier en daar een extra regel tussendoor te zeggen. Tekst: ‘De wereld lijkt veel lichter achter/ een glas prosecco in m’n hand.’ Extra regel: ‘Ik voel mezelf versoepelen.’
Een draaiende camera

Het einde van de rit: schijnwerpers en de draaiende camera. ‘Doodeng,’ bekent Schippers. ‘Opeens is het van belang hoe zenuwachtig je erbij staat. Ik ben een neuroot, dus ik wil de beste versie van mezelf naar buiten brengen. Ik weet dat ik kan schrijven en zingen, maar dat op televisie doen is toch héél anders.’