Hoe treffen de coronamaatregelen dementerende ouderen?

De coronacrisis eist veel slachtoffers. Op de eerste plaats natuurlijk de mensen die getroffen worden door het virus. En ook zij die economisch getroffen worden, worden niet vergeten. Maar een groep die weinig aandacht krijgt is die van de dementerende ouderen.
 
Tot die groep behoort ook de vrouw van Kars Veling. Ze heeft alzheimer en woont in een verpleeghuis. Sinds twee weken is deze afgesloten van de buitenwereld. Er gaat, naast het personeel, niemand naar binnen of naar buiten, om de gezondheid van de bewoners te waarborgen. Maar die gezondheid komt niet alleen in het gedrang door de fysieke gevolgen van het virus, ook de geestelijke gevolgen van de afsluiting van het verzorgingshuis zijn groot. De vraag is of de coronamaatregelen opwegen tegen de schadelijke gevolgen die deze onomkeerbaar zullen hebben op deze groep.

‘Naar omstandigheden gaat het goed, maar die omstandigheden zijn beroerd’, vertelt meneer Veling in Op1. Toen hij hoorde dat bij alle verpleeghuizen de deuren tot nader orde zouden sluiten belde hij het huis snel op. Hij kon nog even langskomen. ‘Dat was een onwezenlijke avond natuurlijk. Ik breng haar graag naar bed. En dat deden we ook, dat ritueeltje dat we samen zo goed kennen. Maar toen ik wegging voelde dat wel buitengewoon beroerd. Alsof ik haar in de steek liet.’

Belang van bezoek
Het is een ingrijpende maatregel, volgens ouderenpsycholoog Sarah Blom, omdat het bezoek juist zo belangrijk is voor deze mensen. ‘Voor ons is het een patiënt waar wij met liefde de best mogelijke inzet voor tonen, maar we zijn natuurlijk nooit een moeder of een zus of een broer. Via bezoek kan iemand zichzelf beleven. Je ziet in die zin de identiteit van mensen afbrokkelen.’

Meneer Veling denkt dat zijn vrouw weinig zal merken van de huidige ontwikkelingen, omdat haar wereld de afgelopen jaren in korte tijd erg klein is geworden. Maar hij hoopt wel dat op het moment dat hij weer naar haar toe mag, die vertrouwelijkheid die ze samen hadden er nog is. ‘Daar vertrouw ik ook op, maar ja..’

Groot gemis
Het is bij veel mensen met dementie lastig in te schatten hoe zij deze periode beleven. Zij die er nog over kunnen praten geven aan een groot gemis te voelen. ‘Maar de moeilijkheid is dat je het soms niet ziet aan mensen; moet je dan concluderen dat ze een persoon niet missen? Eerder was de vraag: ik wil mijn dochter zien. Nu is dat veranderd in: ik wil naar mijn moeder. Er is nog steeds die zucht naar steun en veiligheid’, aldus Blom, ‘daarvoor hoeft iemand je ook niet meer per se te herkennen als echtgenoot, maar het feit dat iemand naar jou kijkt met andere ogen dan een zorgverlener, iemand waar je een verleden mee hebt, dat is zo belangrijk.’

Videobellen
Er is een mogelijkheid voor meneer Veling om met zijn vrouw te videobellen. Maar dat is in haar situatie eigenlijk niet mogelijk. ‘Ik denk dat zij daar geen raad mee weet. Als ik daarnaar kijk en ik kan geen verbinding met haar vinden, ik kan geen contact zoeken, haar niet aanraken, dan word ik alleen maar ongelukkig. Dus ik doe dat niet.’ Wel biedt het verpleeghuis meneer Veling heel veel mogelijkheden om op de hoogte te blijven van de situatie van zijn vrouw. Hij krijgt inzage in de dagelijkse rapportages en ze sturen hem foto’s. ‘Daar heb ik veel aan.’

Die aanraking waar meneer Veling het over heeft is ook heel belangrijk. ‘Via de aanraking is vaak de ontmoeting. Mensen met dementie verliezen steeds meer het contact met hun eigen lichaam. Door de aanraking breng je mensen weer terug in hun eigen lichaam en voelen ze weer een bepaalde mate van zelfbeleving. Dat raak je kwijt.’

Kwetsbare groep
Ondertussen heeft meneer Veling zijn vrouw dus al twee weken niet gezien, behalve op foto’s. Voor hem een kwelling, omdat hij haar ontzettend mist. Maar voor haar mogelijk nog schadelijker. Toch is de maatregel volgens Blom begrijpelijk. Mensen in een verpleeghuis zijn enorm kwetsbaar voor het virus en ook zorgverleners lopen een risico. Dat ziet meneer Veling ook in: ‘Ik wil er alles voor laten om te voorkomen dat het coronavirus daar in die afdeling terechtkomt.’ Afgelopen week kreeg meneer een telefoontje over een mogelijk geval van corona in het pand. Een schrikbeeld. ‘Ik moet er niet aan denken dat mensen daar met witte pakken aan en mondkapjes op om haar heen lopen. Dat zal ze absoluut niet begrijpen.’ Dit was ook het moment waarop hij met de arts het scenario van besmetting bij zijn vrouw moest doorlopen. ‘Ze vroegen mij: moeten we dan met haar naar het ziekenhuis? Maar dat is gewoon niet denkbaar. Dat kan absoluut niet.’

Versoepeling van de maatregelen
Omdat niemand weet hoelang deze periode nog gaat duren is het volgens Blom van belang kritisch te kijken naar de strenge maatregelen die zijn genomen. Is er ergens een mogelijkheid op versoepeling voor deze groep dementerende ouderen? Zo werd er in de (ouderen)zorg jarenlang een appel gedaan op de mantelzorger. ‘Veel mantelzorgers zijn in die zin ook zorgverleners geworden. Die zijn onderdeel van het zorgsysteem geworden.’ Nu moet deze groep opeens een stapje terug doen. Maar dat is niet enkel voor de mantelzorgers lastig, ook de hulpverleners missen de mantelzorgers. Meneer Veling omschrijft het als een familie. ‘Je doet het samen.’ En dat kan nu niet meer. Volgens Blom proberen veel hulpverleners de rol van de mantelzorger zoveel als kan over te nemen. ‘Ze proberen mantelzorger en zorgverlener in één te spelen. Je kan je afvragen hoelang zij dat volhouden.’ Mede daarom pleit Blom ervoor om de groep mantelzorgers weer toegang te geven tot de verpleeghuizen. ‘Alle maatregelen in acht nemend.’ Maar dat is uiteraard lastig. Er is voor het gewone personeel al te weinig beschermend materiaal, laat staan voor de mantelzorgers.

Blom vraagt zich daarom af welke prijs wij willen betalen om onze naasten met dementie koste wat het kost te beschermen tegen het virus. Er wordt door veel dementerende ouderen geopperd dat ze liever een gezondheidsrisico lopen dan dat ze nog langer alleen blijven. Maar logischerwijs gaat het niet alleen om deze ouderen, ook de hulpverleners lopen een groter risico wanneer er meer mensen toegang krijgen tot de verpleeghuizen.

Op1, iedere dag om 22:10 op NPO1