Lijd jij aan het Facebook-Stockholmsyndroom, Lubach-volger?

Allereerst is een complimentje voor Arjen Lubach wel op zijn plaats. Uit een steekproef van NU.nl blijkt dat ruim tienduizend mensen ook daadwerkelijk hun account hebben gedeactiveerd op desbetreffende dag. Ik kan niet eens twintig man op ‘geïnteresseerd’ laten drukken als ik een Facebook-uitnodiging voor m’n verjaardagsfeest naar mijn vrienden stuur. 

Met deze actie gooide Lubach een gigantische duit in de zak, zeker nu het best hot is Facebook aan de schandpaal te nagelen. Met dank aan het Cambridge Analytica-schandaal en de dubieuze rol van Facebook daarin. Dus ergens snap ik de massale hysterie en het enorme animo wel voor Lubachs actie. De maat is voor velen zo goed als vol. Er kan toch niet roekeloos met onze onlinegegevens worden omgegaan door vreemde partijen? Ik deed zelf niet mee, overigens. 

Toch kiezen wij ervoor om – misschien tegen beter weten in – gebruik te blijven maken van Facebook. Nederland telt volgens Newcoms social media-onderzoek 2018 nog steeds ruim 9.7 miljoen Facebook-gebruikers. Tuurlijk wordt er her en der overgestapt naar andere platformen zoals Instagram, maar ook dat is in bezit van Facebook. Net als WhatsApp, trouwens. Maar een megadaling is er niet. En als die er al is, dan zal dat denk ik niet komen door de recente stortvloed aan onthullende berichten over Facebooks privacybeleid, en complottheorieën over FB-baas Mark Zuckerberg. Hij is namelijk een robot. 

Gaat dit verder dan verslaving? Nee. Wij hebben hier denk ik te maken met een Stockholmsyndroom, een Facebook-Stockholmsyndroom. Als je een keer langer dan een paar dagen ontvoerd wordt, dan is er een kans dat je je ontvoerder gaat vertrouwen of misschien zelfs aardig zal vinden. Dat is het zogeheten Stockholmsyndroom. Een opmerkelijk verschijnsel, en dat terwijl-ie je tijdens het joggen in een auto met geblindeerde ramen heeft gegooid en je gedreigd heeft je hersenen uit je kop te knallen als je ook maar verkeerd ademt. 

Mark Zuckerberg is in dit geval de ontvoerder en jij de gegijzelde. Facebook is dan dat enge vervallen crackpand waarin je vastgebonden op zo’n oud seksmatras met zweetvlekken uit een jaren zeventig-pornofilm moet liggen. Zelfs al ben je technisch gezien vrijwillig het pand binnen gelopen. Je hebt je immers vrijwillig aangemeld op het platform. Ineens blijkt het allemaal mee te vallen, aangezien je snel bevriend raakt met vergelijkbare lotsgenoten op vieze matrassen. En dan gaat het snel: het tot de nok gevulde kraakpand is nu ineens een toevluchtsoord geworden voor mensen. Een tweede thuishaven waarop foto’s worden uitgewisseld, muziek wordt gepromoot en wijze levenslessen worden gegeven door amateurpsychologen. En die andere gegijzelde mensen? Die vinden bedrijven heel interessant om advertenties op los te gooien.

Ik hoor je al denken: “Gaat dit niet wat ver, Oifik? Zo erg is Facebook toch niet?” En dat klopt ook. Als ik aan Facebook denk, denk ik zelf immers meteen aan de oneindige hoeveelheid mogelijkheden die het medium mij biedt. En niet zo zeer het privacy-debacle. Dat wordt mij vooral door de buitenwereld duidelijk gemaakt. Maar is dit juist niet een essentieel onderdeel van zo’n Stockholmsyndroom: het idee dat ik door alle onthullingen denk dat alles gewoon goed gaat? 

Volgens een psychologisch  onderzoek  uit 2017 in het wetenschappelijk tijdschrift  Cyberpsychology, Behavior and Social Networking  komt dit omdat Facebook als geen ander positieve prikkels geeft. Wij kicken heel erg op het idee dat wij deel uitmaken van een grotere gemeenschap. En bevestiging krijgen. Dat is ook leuk. Heerlijk, zo’n like. Ik wil er nu zelfs twee!

Maar wat kunnen wij doen tegen zo’n Facebook-Stockholmsyndroom? Simpel. De nadelen moeten zwaarder wegen ten opzichte van de voordelen. Dat beeld van die lekkere like op de vroege ochtend moet vervangen worden door een angstbeeld. Dat je gegevens ook écht misbruikt kunnen worden en dat JIJ de gevolgen daarvan direct inziet. En misschien zelfs voelt. Want nu hebben we er eigenlijk geen last van. Dat verhaal over die beïnvloede Amerikaanse verkiezingen kennen wij nu wel. Maar wat voor gevolgen heeft dat voor mij als gebruiker? Zo’n Lubach-actie helpt daar overigens wel bij, voor de aandacht en zo. Nu nog een degelijk onlinedebat,  zegt  Karel Smouter van De Correspondent. Want momenteel is het niks. En een beter platform. Graag. 

Als Arjen Lubach dit ook voor ons kan regelen, doe ik met alle liefde mee aan de volgende hype. Ik denk trouwens nog steeds dat Mark Zuckerberg een robot is.