Paniek en stress bij jongeren in de tweede golf: wat moet er gebeuren?

Meer angst, meer depressies en meer gevaarlijke situaties bij jongeren. Ook ontbreekt het zicht achter de voordeur. Dat is de conclusie van de GGZ na de eerste coronagolf.

Tijd om de ‘stormvlag’ te hijsen, volgens GGZ-voorzitter Jacobine Geel in Buitenhof. Ter voorbereiding op de tweede golf heeft haar organisatie bij zorgaanbieders uitgevraagd wat de bevindingen tijdens en na de eerste coronagolf zijn. Daar springen een aantal groepen er direct uit: de dak- en thuislozen, de ouderen en hun mantelzorgers, maar in het bijzonder: de jongeren.

Angst, stress & depressie
Bij deze groep is een grote toename van angst, stress, en depressie te zien. Niet alleen de jongeren die al vóór corona in behandeling waren hebben hier bovengemiddeld veel last van, ook mensen in het onderwijs geven in grote mate aan dat leerlingen met deze problemen kampen. Deze problemen zijn tijdens de eerste coronagolf versterkt door het slechte zicht achter de voordeur.

Voorbeelden
Een omvangrijk en onoverzichtelijk probleem. Daarom schetst jeugdpsychiater Arne Popma hoe dat er in de praktijk, bij enkele van zijn cliënten, uitziet. ‘Een 8-jarig jongetje met autisme hoort op tv dat mensen met longproblemen doodgaan aan corona. Hij heeft dat letterlijk in zijn hoofd, zit een week op zijn kamer, durft geen contact meer te maken met zijn moeder, en wij zoeken naar manieren om dat weer wat te herstellen, want het ging eigenlijk nét best goed met dat jongetje. Een 17-jarig meisje met een eetstoornis die net op kamers is gegaan, in haar eentje zit, en vervolgens drie weken uit zicht is. Dan kan het heel hard gaan met zo’n eetstoornis. Dat zijn net de momenten waarop het cruciaal is om er snel bij te zijn.’

Sociale isolatie
De rode draad, volgens Popma, is dat jongeren meer nog dan volwassenen last hebben van sociale isolatie. De steunpilaren vallen weg, aldus Popma. ‘De scholen gingen dicht, sportclubs ook. Opa’s en oma’s kunnen niet meer langskomen. Escapes vallen weg. Nu zien we steeds meer uitputting bij de veerkrachtige mensen die om hen heen stonden.’

Doorslaan
Dat geldt zowel voor alle jongeren. Uit onderzoek van Popma, onder duizend kinderen uit de algemene bevolking (geen bekenden van de GGZ), blijkt dat negentig procent een verminderde kwaliteit van leven ervaart. Ook is het angstcijfer verdubbeld. ‘Voor een deel is dat een normale reactie op een hele abnormale situatie’, legt Popma uit. ‘Alleen het probleem wat we nu zien is dat het doorslaat bij een deel van de kinderen die wij nu in de GGZ zien.’

Steunpilaren
Geestelijke gezondheidszorg is teamsport. Zoals Popma aangeeft zijn er verschillende steunpilaren die een belangrijke rol spelen in de gezondheid van deze jongeren. Als die wegvallen kan dat binnen de kortste keren grote gevolgen hebben. Maar door slecht sneltest-beleid en een tekort aan beschermingsmiddelen is de spoeling dun. ‘We werken samen met jeugdprofessionals op school, in wijkteams, op straat met de jongerenwerkers. Overal hoor je op dit moment dat het een beetje piept en kraakt. (…) We hebben die collega’s in het brede veld echt nodig om dat netwerk overeind te houden en te zorgen dat het niet allemaal bij ons terechtkomt’, legt Popma uit.

Belang van sportclubs en scholen
In de eerste golf werden sportclubs en scholen gesloten. Op dit moment mogen jongeren nog trainen in teamverband en zijn ook de scholen nog open. Wel klinkt er vanuit onderwijsmedewerkers angst voor besmettingen. Toch moeten we er volgens Popma alles aan doen om de scholen open te houden. ‘Een applaus voor het onderwijs zou echt op zijn plek zijn. Maar laten we het alsjeblieft volhouden. Ik denk dat maar weinig mensen zich beseffen wat die steunfiguren en die veiligheid die scholen bieden voor de meest kwetsbare kinderen betekent. Er is veel aandacht voor de kansenongelijkheid, die is belangrijk, maar de kansenongelijkheid in mentale gezondheid is minstens zo kwetsbaar op dit moment. Die kinderen zijn afhankelijk van opa’s en oma’s, scholen en sportverenigingen om dat overeind te houden.’

Signaleren
Want voorkomen is beter dan genezen. ‘De zorg kunnen wij zelf organiseren, maar soms gaat het om een breder verhaal dan alleen maar de mensen die in de zorg zijn’, aldus Geel. ‘Je wilt eigenlijk dat mensen die dreigen door het ijs te zakken op tijd gezien worden, waardoor het niet zo erg wordt dat ze alleen in de specialistische GGZ terecht kunnen.’ Daarvoor moet goed gesignaleerd worden. En zolang er vanuit meerdere hoeken op een kind gelet kan worden (lees: op school, tijdens voetbaltraining en door de wijkagent), dan wordt een mogelijke noodsituatie sneller herkend. Dat wordt moeilijker wanneer deze steunpilaren wegvallen.