Hoe is het om zonder verblijfsvergunning in Nederland te wonen?

Esteban is zeven jaar geleden uit Colombia gevlucht. Al die tijd woont hij zonder verblijfsvergunning in Nederland omdat hier wordt gedacht dat Colombia veilig genoeg is om terug te keren, maar dat is voor hem geen optie. Hoe is dat?

Naar schatting leven zo’n 23.000 tot 58.000 mensen in Nederland ongedocumenteerd; zonder papieren dus. Zij hebben geen verblijfsvergunning en kunnen dus ook geen aanspraak maken op hulp van instanties. Op papier bestaan zij niet, althans niet in Nederland.

Een van hen is Esteban. Lange tijd leeft hij bij het inheemse Nasa-volk in Colombia, tot hij in 2016 het doelwit is van een bomaanslag. Hij raakt gewond en verliest zijn onderarm en been, raakt slechthorend en volledig blind. Het is voor hem geen optie om te blijven; het is niet meer veilig. ‘Als ik één oog was verloren – in plaats van twee – dan was ik gebleven. Maar als je volledig blind bent moet je mensen voor de volle 100% kunnen vertrouwen. Hier kan dat omdat dit een veilig land is, maar in Colombia, waar iedere andersdenkende bedreigd wordt, ben ik een militair doelwit. Ik kan niet in de gaten houden of er iemand aankomt die mij kwaad wil doen. Dat vind ik een angstaanjagende gedachte.’ Daarom besluit hij te vluchten naar Nederland. ‘Ik kan helaas niet terug naar Colombia, want ik zal daar altijd een doelwit blijven’, vertelt hij in Fight or Flight.

Waarom heeft Esteban geen verblijfsvergunning?
Inmiddels woont hij zeven jaar in Nederland. Maar een verblijfsvergunning heeft hij niet. Nederland is ervan overtuigd dat – nu er een vredesakkoord is met de FARC – er vrede is in Colombia. Omdat Nederland vindt dat Esteban terug zou kunnen keren naar Colombia krijgt hij geen verblijfsvergunning. ‘Maar mensen buiten de steden en in inheemse gemeenschappen weten dat een akkoord met zo’n groepering niet automatisch vrede betekent.’ En dus zit Esteban vast: hij kan niet terugkeren, maar hij kan hier ook niet leven.

Wat betekent het om geen verblijfsvergunning te hebben?
Esteban is een ongedocumenteerde vluchteling. ‘Dat maakt mijn positie kwetsbaar, want ik heb nog steeds medische hulp nodig en mijn protheses moeten onderhouden worden. Maar ik heb nergens recht op. Voor de instanties besta ik niet. Als ik ergens aanklop voor medische zorg loop ik het risico dat ze mij de deur wijzen omdat ik geen papieren heb. Ik kan geen aanspraak maken op een blindenstok-cursus en ik kan ook nergens terecht voor Nederlandse taallessen.’ Dat maakt hem wanhopig en angstig. ‘Je bent afhankelijk van een ambtenaar van een instantie, van de IND. Dat is heel erg frustrerend.’

Kan hij het land worden uitgezet?
Ja, die kans bestaat. ‘Daar ben ik continu bang voor.’

Hoe zou een verblijfsvergunning zijn leven veranderen?
Als Esteban een verblijfsvergunning zou krijgen, kan dat veel voor hem betekenen. ‘Dan kan ik misschien gaan werken en belasting gaan afdragen. Dan kan ik Nederlands gaan leren, en braille. En dan kan ik ook gebruik gaan maken van gehandicaptenvervoer. Het zou zoveel veranderen.’

Kan hij opnieuw een verzoek doen?
Hij kan nogmaals politiek asiel aanvragen. Maar hij heeft weinig vertrouwen in een goede afloop: ‘Het speelt al zeven jaar en ik ben eerlijk gezegd een beetje moe. Moe van het wachten, moe van dat alles een probleem is, moe van het regelen van doktersafspraken, moe van de Nederlandse overheid die beweert dat er vrede heerst in Colombia, moe van het horen dat de aanslag op mijn leven domme pech was en moe van de weigering om te erkennen dat er in Colombia veel mensen worden vermoord vanwege hun opvattingen.’