Hoe is het om met je verslaafde vader of moeder in huis te wonen?

Leven met een dronken vader of moeder; dat doet veel met een kind. Ook al is dat soms amper zichtbaar.

We horen te weinig over dit soort situaties, volgens documentairemaker Leonie van Noort. ‘We hebben allemaal wel een beeld bij een situatie waarin een vader of een moeder te veel drinkt en dat daardoor eigenlijk het hele gezin disfunctioneel wordt; dat de kinderen het ook op school niet meer redden en dat Jeugdzorg betrokken is. Maar er is ook hele grote groep jongeren waarbij het aan de buitenkant lijkt alsof het eigenlijk wel meevalt; vader of moeder functioneert nog wel en de kinderen gaan gewoon naar school, sport en zien vriendjes. Maar ondertussen gebeurt er heel veel thuis’, vertelt Van Noort in De Nieuws BV.

Een situatie die Van Noort uit eigen ervaring van vroeger kent. Daarom besluit ze in gesprek te gaan met jongeren die nu in een vergelijkbare situatie zitten. Want de coronacrisis en bijbehorende lockdown - en tot voor kort de avondklok – hebben grote impact op het leven van kinderen van verslaafde ouders. Van Noort: ‘Ik vond het vroeger heel erg fijn dat ik naar buiten kon, lekker spelen, naar school, naar vrienden. Met die eerste lockdown werd heel duidelijk dat al het sociale buiten het huis is weggevallen. Als je in een huis woont met een ouder die een drankprobleem heeft en drinkt, dan wordt dat allemaal wel heel beklemmend.’

Van Noort spreekt onder anderen met de 19-jarige Sabine. Haar ouders zijn gescheiden en ze woont in huis met haar moeder, die verslaafd is aan alcohol en voor de tweede keer probeert af te kicken.

De 15-jarige Erel is ook een kind van gescheiden ouders. Hij woont bij zijn moeder, maar hij gaat eens in de twee weken in het weekend naar zijn vader, die een alcoholprobleem heeft. En juist in het weekend wordt hij vaak erg dronken, met Erel erbij.

Het samenzijn met een ouder met een drankprobleem heeft vele kanten. Een van de dingen die Van Noort het meest hoort in de verhalen van de kinderen is het veranderende gedrag van de ouder. ‘De ouder gaat drinken en dan wordt het gedrag anders. Bij Sabine bijvoorbeeld maakt haar moeder dan heel snel ruzie. Bij Erel gaat zijn vader overdramatisch doen, zoals hij dat noemt.’ Daarnaast draaien ook de rollen om. ‘Het kind voelt: nu heb ik niks meer aan jou, dus ik sta er nu ook een beetje alleen voor.’

‘Mijn vader is gewoon heel normaal, gewoon altijd zoals hij is. Behalve in de avond, dan heeft hij te veel gedronken en dan is het gewoon niet leuk meer. Dan vind ik het ook niet leuk om beneden te zijn, dan ga ik vaak gewoon slapen of naar boven.’ – Erel
 
Kind zijn van een ouder met een verslaving brengt een continue staat van bezorgdheid met zich mee. Dat herkent Van Noort bij zichzelf: ‘Altijd als ik terugkwam van het spelen, dan was het eerste waar ik naar keek of de gordijnen in de slaapkamer nog dicht waren, want dan wist ik dat het niet goed was.’ Maar Van Noort ziet dat ook terug in de verhalen van Sabine en Erel.

‘Je wil eigenlijk gewoon natuurlijk dat je ouders je altijd op één zetten. En ik snap wel dat dat af en toe niet kan. Maar het is wel heel lastig als je net een puber wordt en op de middelbare school komt, niet lekker in je vel zit thuis, op school moet presteren, ook nog de sociale druk van vrienden hebt, hobby’s hebt, elk vak moet bijhouden. Dat het eigenlijk allemaal te veel wordt, maar dat je als jong kind nog niet goed kan bedenken dat iemand anders daar iets aan moet doen. Je probeert het zelf op te lossen, maar dat kan helemaal niet want het probleem begon niet bij jou. Het begon bij je ouders.’ - Sabine

Dat verantwoordelijkheidsgevoel is enorm. En de situatie waarin zowel Sabine als Erel verkeren versterkt dat. Hun ouders zijn gescheiden, waardoor ze altijd alleen in huis zijn met de ouder die drinkt. ‘De situatie is zo dat je het dan overneemt. De ouder tunet eigenlijk uit, tijdelijk’, aldus Van Noort. Een eenzame situatie, waarbij de jongeren vaak gevangen lijken te zitten tussen een vorm van loyaliteit naar de ouder toe en schaamte. ‘Het wordt toch een beetje gezien als een vorm van zwakte.’

De situatie waarin deze jongeren verkeren wordt vaak door de buitenwereld niet herkend, omdat er aan de buitenkant weinig aan de hand lijkt. Het is daarom belangrijk om extra alert te zijn, vertelt Van Noort. ‘Het zou ontzettend fijn zijn – als we het hebben over dat eenzame – als er een andere volwassene is die zegt: ik ben er voor jou, je kan met mij vertrouwelijk praten.’ Maar uiteindelijk is het probleem pas echt opgelost als de verslaafde ouder besluit iets te gaan doen aan de verslaving.