Hoe is de situatie in Nederland een jaar na de Black Lives Matter-protesten?

‘Niemand wil zijn kind zien sterven. Ook de moeder van George Floyd niet. Door de knie van een systeem dat de adem beneemt van zwarte lichamen’, leest spoken word artiest Babs Gons voor in De Nieuws BV.

Deze week was het een jaar geleden dat George Floyd op een gewelddadige manier door een politieagent om het leven werd gebracht. Hierna volgden grote protesten in de hele wereld tegen racisme en het politiegeweld. De Black Lives Matter movement kreeg ook in Nederland voet aan de grond. ‘Ook hier voelen heel veel mensen dat er ongelijkheid en uitsluiting is. Dit was een aanleiding om te demonstreren. Zij voelden een kracht om veranderingen te eisen’, vertelt ChristenUnie-Kamerlid Don Ceder bij Op1.

Racisme en discriminatie in Nederland
Dat verrast Ceder niet, want in Nederland staan we voor de nodige uitdagingen, legt hij uit: ‘40 procent van makelaars is bereid een woning niet te verhuren aan iemand met een niet-westerse achtergrond. Kijk naar de ongelijkheid op de arbeidsmarkt, het onderwijs en de toeslagenaffaire. Je ziet dat er structureel domeinen zijn waar mensen met een niet-westerse achtergrond sociaal-economisch achtergesteld raken.’ Tijdens de protesten vonden mensen de kracht om te zeggen 'genoeg is genoeg, we eisen verandering', legt hij uit.

‘Het is namelijk een samenspel van allerlei structuren’, vult presentator Natasja Gibbs aan. ‘Het gaat ook om geweld en racisme jegens vreedzame demonstranten tijdens anti-Zwarte Piet-protesten. Maar ook om de retoriek van veel politici.’ 

Maar wat is er in Nederland veranderd na de protesten? 
Volgens Gibbs gaan we steeds meer het gesprek aan. ‘We hebben nu woorden voor dit soort gevoelens. Ik kan nu zeggen: ik ervaar dit op mijn redactie en ik ben het daar niet mee eens’, vertelt Gibbs bij Op1. In haar eigen programma, De Nieuws BV, nodigt ze Diversiteit en Inclusie consultant Chanel Matil Lodik en Elvin Rigters van Kick Out Zwarte Piet uit om het over de veranderingen in Nederland te hebben.

Op zoek naar informatie
Volgens Lodik is de vraag naar informatie toegenomen. Zij spreekt zich al jaren uit tegen allerlei vormen van onrecht in de maatschappij, maar sinds de BLM-protesten ziet ze haar Instagram-account enorm groeien. ‘Ik heb heel veel witte volgers, juist omdat ze willen leren over racisme. Ik merk dat als ik iets aankaart, dat mijn volgers weten waar het over gaat en het weten te analyseren.’ Lodik vertelt dat haar volgers nu bijvoorbeeld snappen wat tone policing is: ‘Dat is wanneer je iemand aanspreekt op de toon waarmee iemand de boodschap brengt, in plaats van dat je luistert naar de boodschap.’ Bijvoorbeeld dat mensen niet luisteren naar de boodschap, omdat het niet lief genoeg wordt gezegd, legt ze uit.

Omdat haar inbox op Instagram volstroomde met vragen over racisme, zette ze een webinar op. Daar gaat ze inhoudelijk op vragen in. Ook biedt ze ouders een webinar over een antiracistische opvoedingsmanier aan: ‘Het begint bij jezelf: welke vooroordelen heb je zelf? En hoe ga je die tegen? Het begint ook bij je vriendengroep; het gaat niet alleen over inclusieve boeken en programma’s. Kinderen moeten zien: dit zijn mensen die ook bij mij kunnen horen.’

Geen hype
Ook Rigters ziet dat er vooruitgang is geboekt in Nederland: ‘Het lijkt steeds meer om de inhoud te gaan. Men kan niet meer om institutioneel racisme heen; het wordt nu besproken in de Tweede Kamer.’ Maar bij die opmerking hoort een kanttekening, voegt hij eraan toe: ‘Wij, een groot deel van de activisten, mensen uit de zwarte gemeenschap en experts die hiermee bezig zijn, doen ons werk. Hoewel ik veel mensen naar buiten zag komen tijdens de protesten, waak ik ervoor dat antiracisme geen hype is.’

Om echte verandering af te dwingen, werd het Zwart Manifest opgesteld, legt Rigters uit: ‘Na de BLM-protesten hebben we geïnventariseerd waar mensen in de gemeenschap tegenaan lopen en wat er in beleid moet gebeuren. De gesprekken met verschillende ministeries komen op gang.’ Het Zwart Manifest bestaat uit verschillende domeinen: onderwijs, kunst en cultuur, politie en antidiscriminatiebureaus. Maar ook media. ‘Op al die gebieden hebben we uitgezocht wat er moet veranderen’, vertelt Rigters.

Media
Helaas lijkt er in de media vooralsnog niet veel veranderd te zijn, legt Rigters uit: ‘Ik zie de krampachtigheid en onwennigheid in de media. Ik heb niet genoeg zicht op hoe het achter de schermen eruitziet, maar de dingen die ik zie geven mij het idee dat er niet genoeg mensen van kleur op de juiste plekken zitten, die invloed kunnen uitoefenen.’ Ook voor de schermen kan het anders, volgens hem: ‘Uiteindelijk willen we het punt bereiken waarop zwarte mensen niet alleen worden uitgenodigd om over racisme te praten. Wij hebben ook ideeën over duurzaamheid,’ vertelt Rigters. ‘En economie’, vult Lodik aan.

Hoe vind je dat het zelf gaat?
Rigters krijgt vaak de vraag hoe hij het in Nederland vindt gaan. Dan kaatst hij de vraag graag terug: ‘Vroeger op school, nadat je een toets maakte, vroeg de leraar: "En hoe vond je het gaan?" Mensen die mij vragen hoe ik het vind gaan in Nederland, wil ik vragen: als we kijken naar de verkiezingen enzo, hoe vind je dan zelf dat het gaat?’

En terwijl we dit doen, moeten we kritisch blijven, volgens Lodik: ‘We moeten focus houden op wat er goed gaat, zodat het beter kan gaan. Maar we moeten niet laten liggen wat slecht gaat.’