Dit stuk gaat niet over Thierry Baudet. Of wel?

Op weg naar Hilversum rijd ik meerdere keren per week over de A27 waar al maanden aan de weg wordt gewerkt. Omdat de vluchtstrook ontbreekt, mag je er maar 90 kilometer per uur rijden. Bij elkaar strekken die werkzaamheden zich uit over enige kilometers. We remmen af, houden in, schakelen terug, laten los en al die andere dingen die je als forenzend automobilist vervelend vindt, maar het moet nu eenmaal.

Halverwege zit een stuk waar je plots weer 120 km per uur mag. De opluchting. Lekker. Maar, nu komt het, dat stuk is vrij kort, 1500 meter om precies te zijn, daarna begint de snelheidsbeperking weer. En op dat punt, na een nogal achteloos geplaatst 90 km bord, stond de flitswagen. Ik geef toe, ik lette even niet op en reed nog 120. Ik zag de camera toen ik die passeerde. Remmen. Te laat natuurlijk. De boete viel een tijd later in de bus: 274 euro.

274 euro is veel geld. En natuurlijk heb ook ik dan de primitieve reactie om boos te worden op de agenten, justitie, de wegenbouwers, de politiek, m’n medeweggebruikers, de verkeersborden, de schapen in de wei en wat weet ik al niet meer, om maar niet boos te worden op mezelf. Want ja, het is een pijnlijk feit: ik had niet te hard moeten rijden. Dat is gewoon zo. Ik kalmeer en doe boete. 275 euro. Dan maar geen nieuwe bril. Dan maar niet naar Parijs.

Het gaat me om iets anders, dat ook op de brief van het CJIB die in de bus viel, staat. U moet op tijd betalen. En dan komt het: bedrag na eerste verhoging 406,50. Na 2e verhoging 804,00 euro. De boete voor niet op tijd betalen is dus 193 procent van de oorspronkelijke straf.

Die exorbitante verhoging is een gevolg van de ‘harde aanpak’ en het ‘regels zijn regels’-denken dat sinds begin deze eeuw het beleid is gaan beheersen. Is zo’n verhoging nog redelijk? Of zelfs: is dat nog rechtvaardig? Of nog meer: is het wel slim?

Ik kan die 274 euro betalen, al zou ik die liever op m’n rekening laten staan of ergens anders aan uitgeven. Maar er zijn mensen die zo’n fors bedrag niet meteen kunnen neertellen, of die het niet lukt om dat te doen. Armlastige zzp’ers op weg naar een zeldzame klus bijvoorbeeld. Die krijgen dus vervolgens een nog hogere boete. Als ze die uiteindelijk onder heel veel dwang toch betalen, want ja, steeds hoger, gaat dat ten koste van andere betalingen die dan niet gedaan kunnen worden. Waardoor ze daar weer boetes over krijgen, etcetera.

Premier Rutte zei ooit ‘de overheid is geen geluksmachine’, dat is misschien zo maar de overheid is in de praktijk wel een armoede-machine, hoe gek dat ook klinkt. De meeste mensen die door schulden in armoede leven, hebben die schulden niet bij de Wehkamp maar bij de overheid. Het zijn schulden door dit soort vorderingen, ontstaan uit het niet nakomen van verplichtingen. Ze moeten een veelvoud betalen van wat ze oorspronkelijk schuldig zijn en gaan daar vervolgens aan onder door. Armoede als straf. Die armoede kost vervolgens iedereen handen vol geld.

Dinsdagavond leidde ik in Rotterdam een debat met lokale politici over armoede, die in deze stad zeer hardnekkig is. Een op de vier Rotterdamse kinderen groeit op in gezinnen met te weinig geld voor het bestaan. De kinderboekenheld Kruimeltje is helaas geen geschiedenis maar 95 jaar na verschijnen nog steeds dagelijkse werkelijkheid.

Aan het einde van de discussieavond kwam de vertegenwoordiger van 50PLUS met een suggestie. In Zweden, zo vertelde hij, hebben ze een limiet gezet op de incassokostenverhogingen door de overheid. Als iemand bijvoorbeeld 100 euro moet betalen en daar niet op tijd mee is dan kan het bedrag vermeerderd worden tot pakweg 150 euro maar dan houdt het ook op. De persoon moet dat betalen en wordt daar ook voor achter de broek gezeten maar het bedrag neemt niet meer toe.

In Nederland kunnen die vorderingskosten daartegen steeds verder oplopen, tot astronomische bedragen. In het geval van justitie stoppen ze je uiteindelijk in de gevangenis maar dan nog ben je er niet vanaf want als je als straf je vrijheid inlevert dan word je vervolgens gekort op je uitkering omdat je in de cel zat. Waardoor je weer minder geld, etcetera…

De overheid schept zo armoede. Aan de lopende band.

De overheid doet dat omdat de burgers, althans een deel daarvan, dat willen. Het sentiment achter het verlangen naar ‘hard optreden’ is wraak, genoegdoening voor het gevoel zelf tekort gedaan te worden. “Ik betaal wel netjes en die anderen, hunnie, komen er zo maar mee weg.”

Dat gevoel is niet geheel onterecht. Denk aan het zwartrijders-dilemma. Je koopt netjes een kaartje omdat je je aan de regels wilt houden maar als je het idee hebt dat de rest van de reizigers daar gewoon lak aan heeft en reist zonder te betalen en zonder gepakt te worden, voel jij je gestraft voor je nette gedrag. Je bent dan Gekke Henkie. Zo’n sentiment kun je als politiek niet negeren. Populistische partijen zijn er groot mee geworden door het aan te spreken.

Je kunt dat rechtvaardigheidsgevoel wel anders bevredigen. In Zwitserland en sommige andere landen worden boetes bepaald aan de hand van je inkomen. Je betaalt naar draagkracht. Voor de inwoners betekent het dat iedereen boetes even hard voelt. Een miljonair kan voor een verkeersovertreding een boete krijgen die oploopt tot tienduizenden euro’s terwijl een arme zzp’er bij wijze van spreken ‘slechts’ honderd euro kwijt is. Maar de straf komt bij beiden net zo hard aan.

Het gevolg is dat het aantal snelheidsovertreders zeer laag is. Het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners ligt er ook twintig procent lager dan in Nederland. Het is hard optreden maar naar draagkracht. In Nederland wordt dat al snel gezien als nivellering en een extra straf op rijkdom. Ineens is het rechtvaardigheidsgevoel dan minder belangrijk.

Het resultaat van dat hunnie-denken is dat we in Nederland hoge boetes uitdelen, die de hogere inkomens amper voelen. En dat we de mensen voor wie de boetes zo hoog zijn dat ze die niet kunnen betalen, vervolgens met extra straf de armoede injagen. Of in ieder geval naar verhouding veel zwaarder straffen. Het is niet eerlijk en het is niet slim. Noem het dom en slecht.

Ondertussen neem ik op de A27 geen risico meer en rij nu ook op dat korte tussenstuk 90 kilometer per uur. Ongetwijfeld tot ergernis van mijn medeweggebruikers. Ook zo kweken we boze burgers. Ze zien me rijden op het 120 km/u stuk, ergeren zich en denken ‘wat een lul, ik ga op Thierry stemmen’.