Praten we als samenleving makkelijk over depressie?

Allround maker Yassmina maakte voor BNNVARA Academy 'Depressie Progressie' over (haar) depressie. Daarin volgt zij de ongevraagde adviezen van mensen op. Haar advies: 'Geef geen advies zonder bewust na te denken over het effect dat dit kan hebben.'

Welk statement wil je maken met dit item? 
'Het viel mij steeds vaker op dat wanneer ik iemand vertelde over mijn gevoel, er hele simpele adviezen werden gegeven. Aangezien ik weet dat men dit met de beste bedoelingen met mij deelt ben ik er nooit dieper op ingegaan, maar ik merkte dat het langzaam maar zeker begon te irriteren. Het item is dus enerzijds een subtiele sneer naar mensen die niet bewust omgaan met hun woorden. Het creëren van een bepaald bewustzijn staat dan ook centraal in deze item-reeks.'

Waar kwam het idee voor het maken van een item over depressie vandaan?
'Aangezien ik zelf in een depressie zit is het een belangrijk onderdeel van mijn leven. Een lange tijd heb ik hier niet over gesproken en met mij vast veel anderen. Het is best een onzichtbare ziekte en door hier een item over te maken wil ik het onderwerp bespreekbaarder maken. Voor zowel mensen die kampen met klachten als mensen die hun kennis willen verbreden. Dit laatste slaat dan vooral op de mensen die niet begrijpen hoe lastig het kan zijn voor iemand om depressieve klachten te ervaren.'

En waarom op deze manier?
'Het was voor mij erg belangrijk dat dit item dicht bij mijzelf zou staan. Ik ben best een nuchter en vrolijk persoon, dus ik wilde het niet al te zwaar maken. Het leek mij belangrijk om een goede balans te vinden in het chaotische van, in dit geval, een lachcursus en de ernst van het onderwerp.'

Praten we als samenleving makkelijk over depressie? Of rust er een taboe op volgens jou?
'Naar mijn idee wordt er de laatste tijd steeds meer gesproken over depressie, omdat meer mensen kampen met depressieve klachten door de coronacrisis. Er rust daarentegen wel een taboe op de gevolgen van het hebben van een depressie. Zo is er niet altijd begrip voor als je drie weken niets van je laat horen, maar wel uren online bent op sociale media. Ook wil niemand horen over hoe je al dagen in een donkere kamer ligt, zonder enige energie om je te wassen. Daarnaast is het zelfdestructieve aspect van een depressie ook lastig te snappen. Ik merkte bij mijzelf namelijk dat ik op een gegeven moment meer ging drinken, late avonden maakte en zo min mogelijk tijd nam om rust te pakken. Mijn omgeving begreep dit, op dat moment, niet.'

Hoe komt dat? 
'Naar mijn mening wordt er niet makkelijk gesproken over dit onderwerp, omdat er gebrek is aan kennis. Eigenlijk zie ik het een beetje als een vicieuze cirkel, waarbij er vanuit onbegrip naar mensen met mentale klachten toe, schaamte bij hen ontstaat. Wat er dan weer voor zorgt dat ervaringen niet gedeeld worden. Terwijl deze ervaringen juist een enorme bijdrage leveren aan de kennis.'

Heerst er begrip in de samenleving voor depressieve personen?
'Tot op zekere hoogte. Het begrip in de maatschappij groeit, maar is nog niet waar het zou moeten zijn. Onder de jongere generaties merk ik dat er enorme stappen worden gemaakt, vooral door sociale media. In mijn kringen hoor ik ook steeds meer verhalen over mentale problemen, waardoor het begrip voor elkaar groeit. Dus op sociaal niveau merk ik wel dat er begrip is, maar op het niveau van werk of school nog niet helemaal. Op het moment dat jouw mentale klachten er namelijk voor zorgen dat je prestaties achteruitgaan of worden belemmerd, mist het begrip in mijn ogen. Als je je bijvoorbeeld ziek meldt, wordt er vaak gevraagd naar een reden. Uit eigen ervaring is: “Ik voel mij mentaal even niet top”, geen geldig argument om afwezig te zijn.'

Je hebt het over (ongevraagde) adviezen die worden gegeven aan mensen die struggelen met depressie. Heb je dat ook zelf meegemaakt?
'Eén specifieke opmerking zal mij altijd bijblijven. Er werd namelijk gezegd dat ik te jong was om daadwerkelijk een depressie te hebben, dus de tip die ik meekreeg was: “Geef het tijd en denk er niet aan, dan besef je als je ouder bent, dat je problemen allemaal wel meevielen.” Hierdoor realiseerde ik mij dat sommige mensen het écht niet snappen. Verder hoor ik ook vaak tips over sporten, yoga en wandelen of adviezen over hoe ik het beste uit mijn hoofd kan kruipen, hoe ik ‘gewoon’ positief moet denken of meer moet lachen.'

Waarom is dat kwalijk?
'Als ik heel eerlijk ben vind ik het een kwalijke zaak. Door middel van deze simpele uitspraken wordt het probleem gebagatelliseerd. Het geeft mij namelijk het gevoel dat hetgeen wat ik ervaar, makkelijk op te lossen is. Iets wat ik vaak hoor, en wat ik zelf ook ervaar, is dat er een gevoel van schuld is. Ik heb het idee dat ik mij aanstel. Deze adviezen kunnen dit gevoel enorm versterken. Aan de andere kant delen mensen hun tips vooral om te helpen, het komt echt voort uit een goede bedoeling. Het kan namelijk voor de één goed werken en voor de ander niet.'

Is er voldoende hulp voor mensen met psychische problemen?
'Nee, ik ben van mening dat het hulpaanbod voor mensen met psychische problemen veel groter moet zijn. De drempel om hulp in te schakelen is namelijk nog te groot. Daarnaast is de hulp die er nu is niet optimaal beschikbaar door de pandemie.'

Wat zou je mensen die willen helpen mee willen geven?
'Probeer geen conclusies te trekken over situaties en keuzes. Vraag de ander wat hij of zij nodig heeft van jou. Het klinkt natuurlijk supercliché, maar luister goed naar wat er gezegd wordt tegen je. Neem elkaar serieus en laat de persoon die zich niet goed voelt weten dat zij niet alleen zijn. Én geef natuurlijk geen advies zonder bewust na te denken over het effect dat dit kan hebben.'

Wat zou je jongeren die kampen met depressie mee willen geven? 
'Wees je er bewust van dat je mag voelen wat je voelt. Weet dat je niet altijd iets ‘moet’, soms is er zijn al voldoende. Wanneer je keuzes maakt om jezelf op te vrolijken, ten koste van andere afspraken of verplichtingen, dan is dat niet erg. Jouw mentale gesteldheid en gezondheid is het belangrijkste. Beloon jezelf voor alles wat je doet, want wat gezien wordt als een klein succes is voor jou een grote overwinning. Voel je niet bezwaard om jouw gevoel te delen met een ander. Weet dat je niet alleen bent! Als een ander jouw gevoel niet begrijpt, erkent of respecteert is dat niet jouw probleem. Jij bent oké.'