Zuivel met probiotica en gefermenteerd eten: wat is goed voor je buik?

Aan zuiveldrankjes als Yakult, Vifit en Actimel zijn probiotica toegevoegd. Kunnen deze levende bacteriën je gezondheid een boost geven? Of zijn je darmen minstens zo blij met gefermenteerd eten, zoals zuurkool, kimchi en kefir? Met microbioloog Remco Kort duiken we in de wereld van de onderbuik en gaan we op zoek naar antwoorden.

Het onzichtbare leven van microscopisch kleine organismen, daar is Remco Kort door gefascineerd.  Zijn kennis over de mens als “wandelende bioreactor” bundelde de professor van de VU in het boek De microbemens - Het belang van het onzichtbare leven.

Hoe denkt microbioloog Kort over gefermenteerd eten en probiotica-drankjes met melkzuurbacteriën? Kunnen deze onze afweer positief beïnvloeden? Aan de hand van zes stellingen gaan we op zoek naar de feiten en fabels over darmflora, bacteriën en onze gezondheid. 

“Ja, het is moeilijk om het hier niet mee eens te zijn”, luidt Remco Korts reactie op de eerste stelling. Allerlei factoren hebben effect op de samenstelling van je darmflora. Dat zijn alle micro-organismen in je darmen, van schimmels tot bacteriën. “Wat je eet is de belangrijkste. Maar het gaat verder dan dat. Ook nachtrust en lichaamsbeweging hebben invloed.“

“Iedereen heeft zijn eigen unieke darmflora, of zoals wetenschappers zeggen: darmmicrobiota. Hoe diverser de microbiota in je darmen zijn, hoe gezonder dat is.” Voeding speelt hierbij een sleutelrol, legt Kort uit. “Vezels zijn extreem belangrijk voor gezonde darmflora, blijkt keer op keer uit onderzoek. Een vezelrijk dieet, dat ook nog eens bestaat uit verschillende soorten vezels, leidt tot een gezonde darmmicrobiota.” 

Wat moet je eten voor zo’n gezond, vezelrijk dieet? “Dan moet je denk aan groente, knollen, granen noten en fruit.”

“Ja, ik vind dit wel goed geformuleerd”, verklaart Kort. Hoe kan er zo’n onbalans ontstaan tussen de bacteriën in je buik? “Als je bijvoorbeeld een antibioticakuur neemt tegen een infectie, pak je ongewild ook de darmbacteriën aan. Bij langdurig gebruik van breedspectrum antibiotica kunnen bepaalde bacteriën gaan overheersen.” Daardoor raakt het gezonde evenwicht verstoord, legt Kort uit. “Je kunt dan een heel ernstige darminfectie oplopen, omdat bacteriën die niet zijn aangepakt de overhand gaan nemen.”

“Als algemeen statement gaat dit wat te ver”, vindt microbioloog Kort. “Maar je kunt wel stellen dat darmbacteriën belangrijk zijn voor een goed functionerend immuunsysteem.”  

“Je darmflora maakt allerlei verbindingen aan die door je lichaam worden opgenomen. Vanuit de darmen komen die via het bloed bij je andere organen terecht. Daarom is het logisch dat darmmicrobiota veel effect hebben op ziekten. Tegelijkertijd is er nog veel onderzoek nodig. Een mens is een wandelende bioreactor. Het is onbegrensd wat je daar nog aan kan onderzoeken.”

Probiotica zijn bedoeld om je darmflora en daarmee je gezondheid positief te beïnvloeden. Het zijn levende micro-organismen, waaronder gisten en bacteriën. In de zuiveldrankjes gaat het om melkzuurbacteriën uit bijvoorbeeld het bacteriegeslacht Lactobacillus of Bifidobacterium.

Kunnen zuilvelproducten zoals bijvoorbeeld Yakult, Vifit, Activia en Actimel ook echt je afweersysteem positief beïnvloeden, zoals de makers beweren? Microbioloog Kort wil hier geen keihard “ja” op laten horen. “Je moet dit echt specifiek per probioticum en per gezondheidssituatie die je wilt verbeteren bekijken. Niet alle probiotica zijn hetzelfde. Sommige helpen. Je kunt ze moeilijk over een kam scheren.”

Hij heeft zelf onderzoek gedaan naar de werking van probiotica. “Daarbij draaide het om diarree die het gevolg was van het krijgen van een antibioticum. Dan is de boel uit evenwicht in het lichaam. Na het toedienen van sommige probiotica zagen we inderdaad een versneld herstel. Er was dus een goed bewijs van effectiviteit te zien.” 

Naast de probiotica in zuiveldrankjes zijn ze er ook nog in de vorm van gedroogde supplementen. “Ze hebben allemaal verschillende samenstellingen en maken gebruiken van verschillende probioticastammen.” 

Mensen die niks mankeren hoeven in elk geval niet aan de probiotica- of zuiveldrankjes, wat Kort betreft: “Stel, je bent gezond. Dan ga je geen studie vinden die aantoont dat probiotica daar nog een schep bovenop doet. Wat dat betreft is de scepsis over het gebruik van probiotica-drankjes voor gezonde mensen wel terecht.”

Hoe zit het dan met probiotica voor mensen die wél ziek zijn en bijvoorbeeld een chronische darmziekte hebben zoals Crohn of colitis ulcerosa? Zijn voor hen het gebruik van probiotica wel aan te raden? “Het is niet verstandig om over probiotica in algemene termen te spreken”, waarschuwt de professor. “Dan wil je weten: welke stammen van bacteriën zijn gebruikt voor de probiotica? Welke dosering is er gebruikt?”

Pas als je er zo specifiek naar kijkt, zie je dat er in sommige gevallen een effect is gemeten tijdens wetenschappelijke studies, geeft Kort aan. Hij formuleert het met opzet zorgvuldig. “In sommige gevallen is een effect aangetoond dat probiotica werken bij darmziekten. De positieve effecten schijnen wat sterker te zijn voor colitis dan voor Crohn.”

“Omdat de individuele werking bij mensen anders kan zijn, kan het lonen om te gaan ‘shoppen’, zegt de microbioloog. “Welk probioticum werkt voor jou?” Is het niet gevaarlijk  voor mensen om zomaar aan een zuiveldrankje of gedroogd supplement met probiotica te beginnen? “Nee, als je het maar gewoon opeet en niet injecteert via de bloedbaan. Ik heb nog nooit over de nadelige gevolgen gehoord over het innemen van probiotica. Alleen voor mensen die geen goed werkend afweersysteem hebben, kan het in sommige gevallen onverstandig zijn om probiotica te gebruiken.”

Samen met de Maag Lever Darm Stichting onderzoekt Kort momenteel hoe mensen aangezet kunnen worden tot het maken van gezondere keuzes in hun voedingspatroon. “Daarbij is de focus gericht op voedingsvezels en gefermenteerde voeding.”

In een verhaal over bacteriën, darmflora en gezondheid mag gefermenteerde voeding dan ook niet ontbreken, vindt Kort. “Die moet je zeker ook benoemen, als je het hebt over positieve effecten op het immuunsysteem. Daar zijn de nodige studies naar gedaan. Er zijn aanwijzingen dat gefermenteerde voeding die effecten heeft.” Voedsel kun je fermenteren door er bacteriën, gisten of schimmels aan toe te voegen. Daarmee laat je groente of bijvoorbeeld fruit of vlees gecontroleerd rotten, als het ware. In vroeger tijden werd dit gedaan om eten langer te bewaren, maar het kan ook de smaak bevorderen. “Gefermenteerd eten is rijk aan micro-organismen. Voorbeelden daarvan zijn zuurkool, kimchi en kefir. Maar er is veel meer. Ook azijn en yoghurt zijn gefermenteerde producten. Het Japanse natto bevatte gefermenteerde sojabonen. Het is een wereld op zichzelf.”