Torenhoge aanmaningskosten verkeersboetes door hardvochtig incassosysteem

Net nog even door rood licht rijden, appen achter het stuur of een paar kilometer te hard rijden… Voor je het weet heb je een verkeersboete te pakken. De meeste mensen betalen meteen. Maar wat als je even geen geld hebt, je de brief op een stapel legt en vergeet te betalen, of je een andere reden hebt waarom je de boete niet binnen de gestelde termijn betaalt?

Van de gemiddeld 8 miljoen verkeersboetes die er per jaar worden uitgeschreven, worden er ruim 11 procent (zo’n 900.000) niet meteen betaald, waarna een aanmaning volgt.

Wanneer je niet op tijd betaalt, krijg je na acht weken een eerste aanmaning van het CJIB. Het bedrag van de eerste aanmaning is anderhalf keer het bedrag van de boete. Het bedrag van de tweede aanmaning is drie keer het bedrag van de boete. De kosten kunnen dus binnen een paar maanden enorm oplopen.

Zo is de boete voor handheld bellen achter het stuur 420 euro. Wanneer je deze niet op tijd betaalt, dan verhoogt het CJIB dit naar 639 euro, inclusief administratiekosten. Betaal je het dan nog steeds niet? Dan wordt de boete met 100 procent verhoogd naar 1269 euro.

Brian was begin twintig toen de schulden van hem en zijn vrouw opliepen. Hij had niet alleen een schuld bij het CJIB maar ook bij andere overheidsinstellingen. Door de opeenstapeling van schulden vulde Brian het ene gat met het andere. ”Op een gegeven moment kon ik mijn autoverzekering niet meer betalen. Maar om mijn inkomen te behouden moest ik naar mijn werk toe dus toen ik heb wel gewoon de auto gebruikt. Ik ben toen staande gehouden en dan komt er meteen een fikse boete voor onverzekerd rijden.”

“Omdat je dus je autoverzekering niet betaalt, word je gezien als wanbetaler. Je kan vervolgens ook geen nieuwe verzekering afsluiten bij een andere verzekeringsmaatschappij hè. Je glijdt weg, en voor je het weet ben je het overzicht kwijt.”

Bij Brian waren de aanmaningen en verhogingen van het CJIB uiteindelijk verantwoordelijk voor zo’n 10.000 euro van zijn totale schuld. Brian kwam in contact met de ONSbank. Brian: “Zij zorgen ervoor dat ze voor jou een ‘schuldenrust’ creëren. In die tijd geen kunnen er instanties bij je aankloppen zodat jij rustig de tijd hebt om overzicht te krijgen in jouw vaste lasten, je inkomen, je uitgaven en je schulden”. Uiteindelijk lukt het Brian om met behulp van zijn schuldrustcoach zijn schulden af te lossen.

Politiek econoom Merel van Rooy schreef het boek De boetefabriek. “Aanvankelijk hadden we met deze verkeersboetewet hele goede bedoelingen, maar omdat er telkens bezuinigingen waren, en er steeds meer geld nodig was, is er besloten om deze aanmaningen zo hoog te maken. Daar hoopten ze 8 miljoen euro mee op te halen, maar uiteindelijk is dat 135 miljoen geworden, dus het is vele malen lucratiever dan aanvankelijk gedacht.” 

Maar juist deze lucratieve inkomsten wordt bij de verkeerde groep mensen gehaald, vindt Merel: “Onderzoek heeft uitgewezen dat als je genoeg geld hebt om je boete te betalen, je dat ook doet. Maar juist mensen die geen geld hebben, laten zo’n boete nog even liggen en stellen het nog even uit. Zij komen dus veel vaker in aanraking met de aanmaningen.”

De opbrengst daarvan is welkom voor de staatskas, maar er is een keerzijde volgens Van Rooy. “Het lijkt dat het geld opbrengt, maar dat is heel kortzichtig gedacht. Want uiteindelijk betalen we allemaal voor de schuldhulpverlening. Mensen met schulden zijn meer ziek, gaan niet werken, hun kinderen hebben slechtere leerprestaties. Dus op de lange termijn kost het vele malen meer dan dat het opbrengt”.

Jurenne Hooi heeft jarenlang als bestuurder gewerkt voor schuldhulpverlening in Amsterdam en schreef een boek met de titel: Eigen schuld.

Hooi ziet al jarenlang de problemen van de niet functionerende schuldhulpverlening. Ze hoopt dan ook dat er nu eindelijk iets gaat veranderen, maar heeft er een hard hoofd in. Volgens haar zijn schuldenaren een "speelbal van de politiek". Een echt structurele oplossing vraagt veel van politici en het CJIB, vindt zij.

De incassokosten zijn al jaren een doorn in het oog van veel partijen. Niet alleen het CJIB heeft meerdere keren aan de bel getrokken. De Algemene Rekenkamer kwam vorig jaar met een kritisch rapport. Ook het Openbaar Ministerie vindt dat de aanmaningskosten naar beneden moeten worden bijgesteld.

Er lijkt nu eindelijk geluisterd te worden. In de Troonrede verklaarde de koning: “Het kabinet zal samen met gemeenten en anderen blijven werken aan minder armoede en de aanpak van schulden, bijvoorbeeld door incassokosten minder snel te laten oplopen.”

Al jarenlang roepen diverse partijen dat de aanmaningen een te grote aanslag zijn voor veel mensen. De signalen kwamen uit allerlei hoeken, van de Tweede Kamer tot aan rechters en het CJIB. In het regeerprogramma (bijlage in pdf) dat deze maand gepresenteerd is, is er aandacht voor deze hoge aanmaningskosten en de gevolgen voor mensen die hierdoor in de schulden komen.

Sandra Palmen (Tweede Kamerlid voor het NSC) is blij dat het kabinet nu eindelijk aandacht heeft voor mensen in de schulden. De overheid moet leren van de Toeslagenaffaire en een te starre overheid die te veel naar de regels kijkt is niet het goede bestuur, wat haar partij NSC beoogt. “Maatwerk vraagt veel van de overheid en het CJIB, maar het is noodzakelijk”, vindt Palmen.

Ook Merel van Rooy staat positief tegenover de nieuwe plannen, maar hoopt wel dat het CJIB de geboden ruimte goed gaat invullen. “Om al die aanmaningen goed te beoordelen zal er toch gestandaardiseerd moeten worden. Alleen maar een herinneringsbrief gaat het probleem niet oplossen. Het CJIB zal andere methodes moeten gaan zoeken om in contact te komen met de probleemgevallen”, vindt Van Rooy.

Schuldhulpspecialist Jurenne Hooi is kritischer. Het incassobureau zou een voorbeeld kunnen nemen aan de ‘vroegsignalering’ van veel gemeentes, vindt zij. Daarmee zouden mogelijke probleemgevallen sneller opgepikt kunnen worden, en de schuldstress worden verlaagd doordat er snel contact wordt gezocht.

Het CJIB verwijst voor een reactie naar het ministerie van Justitie en Veiligheid, maar zegt wel dat ze er alles aan doet om het voor de klant makkelijk te maken. Je kunt altijd een betalingsregeling aanvragen, aldus het CJIB.