Kombucha – hoe gezond is deze gefermenteerde thee?

Of je nu al een enorme kombucha-fan bent of al een tijdje nieuwsgierig langs het schap loopt; dit moet je weten over het koolzuurhoudende drankje en je gezondheid!

Het is een alsmaar uitdijende rage. Een internationaal researchbedrijf heeft voor 2023 de wereldwijde kombucha-markt begroot op 2,62 miljard euro en verwacht dat dit aandeel in 2027 zal oplopen naar 5,41 miljard euro. Een flinke duit! De opmars van kombucha is voorlopig niet te stuiten, zo lijkt het.

Maar goed, alle marktaandeelpraat op een stokje: wat is het precies? Kombucha is een gefermenteerde thee, gemaakt van zwarte of groene thee, in combinatie met suiker en/of vruchtensap. Tot slot wordt er een speciale kombucha-zwam, ook wel een ‘SCOBY’ genoemd (een Engelse afkorting voor de woorden symbiotic culture of bacteria and yeast), toegevoegd.

Fermenteren is een proces waarbij micro-organismen – bacteriën, schimmels en gisten –moleculen afbreken, zodat er allerlei nieuwe stoffen en smaken ontstaan. Je bent dus iets gecontroleerd aan het laten rotten. Dat doen we met veel bekende producten zoals bijvoorbeeld: bier, brood, wijn, zuurkool, yoghurt, boter en kaas.

Een kombucha-zwam bestaat uit verschillende bacteriën en gisten die samen een heel fijn weefsel vormen. Deze zwam is een organisme op zich; het produceert allerlei stoffen zoals koolzuur, maar heeft ook voeding nodig. Deze voeding is hier in de vorm van suiker. De kombucha-zwam ‘eet’ als het ware de toegevoegde suikers op zodat het kan groeien. Van de hoeveelheid suiker die in het begin toe is gevoegd blijft er uiteindelijk dan maar weinig over.

Wanneer je dus in een fermentatievat vol kombucha kijkt, ziet het er misschien niet heel smakelijk uit, met zo’n drijvende zwam erin. Maar die zwam is nodig voor de unieke smaak van het drankje! Brengen die bacteriën ook gezondheidsvoordelen met zich mee? Dat is een lastige vraag om concreet te beantwoorden:

Ben Witteman, buitengewoon hoogleraar voeding en darmgezondheid, vertelt aan het Parool: “Dat kombucha goed is voor je darmen is niet bewezen.” Dat wil overigens niet zeggen dat het óngezond is. “Thee is niet ongezond, en de bacteriën ook niet. Er zit bovendien bijna geen alcohol meer in, dus voor wijn is het een goed alternatief. Je kunt het prima drinken, maar vooral omdat het gewoon lekker is”, verklaart Witteman.

Een feit is wel dat er, net zoals andere gefermenteerde producten zoals bijvoorbeeld yoghurt, probiotica inzit. Vermeende positieve effecten van probiotica zijn bijvoorbeeld het verminderen van darmklachten en allergische verschijnselen of het verhogen van de weerstand. Maar zoals hoogleraar Witteman zegt en het Voedingscentrum onderschrijft: Voor deze gezondheidsclaims is niet genoeg concreet bewijs.

Bij het lezen van het woord ‘gefermenteerd’ lopen mensen toch liever door wanneer ze het zien in het schap. Net zoals bij ongepasteuriseerde kazen of ander gefermenteerde goederen kunnen die levende bacteriën in het product zorgen voor ziektes of voedselvergiftiging. Over het algemeen is kombucha uit de supermarkt ongevaarlijk, tenzij je het extreem veel drinkt.

De zuurtegraad van het drankje is namelijk vrij hoog, waardoor te veel dus ongezond is. Dat zuur is schadelijk voor je lever en kan ik extreme gevallen leiden tot metabole acidose, het verschijnsel van een te hoog zuurgehalte van je bloed.

Omdat de SCOBY van de kombucha, door terugkerende fermentatie, steeds verandert is het lastig om wetenschappelijk vast te stellen dat alle kombuchasoorten dezelfde eigenschappen hebben. Er is dus geen algemeen gezondheidskeurmerk op te plakken. Ook wordt er gewaarschuwd dat, bij een onzorgvuldig fermentatieproces, niet alleen goede bacteriën, maar ook slechte bacteriën kunnen ontstaan. Dat is alleen van toepassing wanneer je thuis het drankje gaat brouwen: de kombucha die in de schappen ligt is bijna altijd gepasteuriseerd, waardoor de kans op schadelijke bacteriën in het flesje teniet wordt gedaan.

Bron: Voedingscentrum, Britannica, Gezondheidsplein