Hoe gezond is een kopje zwarte, groene of kruidenthee?

Dagelijks een paar kopjes thee drinken, is naar verluidt heilzaam. Welke gezondheidsvoordelen zijn er zoal te behalen dan? Moet je daarvoor groene, zwarte of kruidenthee klaarmaken? En doen speciale slaap- of afslankthees wat ze beloven of kun je die maar beter laten staan? Met voedingswetenschapper Ellen Kampman zetten we de feiten en fabels over thee op een rij.

Een gemiddelde supermarkt is tegenwoordig een waar walhalla voor de theeliefhebber. Zwarte, groene, kruiden- of afslankthee: de keuze is reuze! Dat thee een positief effect heeft op de gezondheid is bij de meesten wel bekend. Maar voor welke soorten thee geldt dat dan? En hoeveel kopjes moet je dagelijks drinken om dat effect te behalen? Om hier meer over te weten, leggen we hoogleraar Voeding & Ziekte Ellen Kampman (Wageningen University) een achttal stellingen voor.

“Het is beter om die gezonde stoffen flavonoïden te noemen", vindt Kampman. "Die zitten inderdaad ruimschoots in groene en zwarte thee. Eentje daarvan is het stofje catechine, waar groene thee er meer van heeft dan zwarte. Een gezondheidsvoordeel is dat het je bloeddruk verlaagt en de kans op het krijgen van een beroerte verkleint. Het advies voor volwassenen is om drie kopjes groene of zwarte thee te drinken gedurende de dag.”

Hoogleraar Kampman onderschrijft deze stelling: cafeïne in koffie is hetzelfde stofje als de theïne in thee. “Theïne komt in groene en zwarte thee voor. Afhankelijk van wat voor soort thee je drinkt en hoe sterk het is, zit er ongeveer 20 milligram van in groene thee en 30 milligram in zwarte thee.”

Zwangere vrouwen moeten volgens Kampman oppassen dat ze niet te veel cafeïne of theïne binnenkrijgen. “De bovengrens is 200 milligram maximaal per dag. Als je veel binnenkrijgt, kun je hartkloppingen krijgen of trillerig of wat angstig worden.”

“Dat is correct, want rooibos, kamille of muntthee worden niet gemaakt van de theeplant. Deze theesoorten bevatten dan ook geen theïne”, legt Kampman uit. Hoe zit het precies? “Zwarte en groene thee zijn gemaakt van blaadjes van de theeplant (Camellia sinensis). Kruidenthees worden gemaakt van andere plantjes dan de theeplant en zijn daarom officieel geen thee.”

De gezonde stofjes, flavonoïden, zijn natuurlijke bestanddelen van de blaadjes van de theeplant. “Thee komt vanwege de gezondheidsvoordelen voor in de Schijf van Vijf en de Richtlijn goede voeding van de Gezondheidsraad”, aldus dr. Kampman.

Waarom heet de ene thee zwart en de andere groen? Dat heeft alles te maken met de manier waarop de blaadjes worden verwerkt nadat ze zijn geplukt. Door blootstelling aan zuurstof verkleurt het blad steeds meer naar een donkere kleur. Oxideren wordt dat genoemd. Zwarte thee wordt gemaakt van blaadjes die zo een donkere (“zwarte”) kleur hebben gekregen, na een proces van fermentatie. Bij blaadjes voor de groene thee is juist voorkomen dat ze donker verkleuren. Dit wordt onder meer gedaan door de theeblaadjes vroeg na de pluk bijvoorbeeld te verhitten. Dat stopt het proces van verkleuring.

De benaming groene thee zorgt volgens Kampman weleens voor verwarring. “Sommige mensen denken dat zoiets als venkelthee of rooibosthee ook groene thee zijn, maar dat is niet juist.” 

Op de doosjes van diverse speciale theesoorten valt te lezen dat ze bevorderlijk zijn voor de nachtrust. Kampman is daar sceptisch over. “Ik kan hier geen wetenschappelijk bewijs voor vinden. Het is uitermate ingewikkeld meetbaar. Dan moet je met metertjes ernaast gaan zitten als mensen zo’n thee hebben gedronken. Hoe lang slapen ze dan? Wat voor type slaap is het? Wat is de kwaliteit van de nachtrust.” 

Maar aan diverse soorten thee worden rustgevende kwaliteiten toegeschreven. Hoe denkt Kampman daarover? “Ja, het wordt inderdaad gezegd dat het rustgevend is. Sommige mensen hebben er baat bij, maar wetenschappelijk is dat volgens mij niet aangetoond. Ik sluit niet uit dat mensen die thee met theïne of koffie verruilen voor thee met lavendel lekkerder slapen.” In zo’n kruidenthee zit immers geen opwekkend stofje wil Kampman maar zeggen. “Sommige mensen zijn gevoelig voor cafeïne of theïne. Het is erg mensafhankelijk.” 

Van afslankthee wordt door de fabrikanten beweerd dat het helpt bij het afvallen, omdat zo’n thee goed zou zijn voor de vetverbranding. Een fabel, vindt dr. Kampman. “Ga een eind stevig wandelen als je vet wilt verbranden. Afslankthee is niet bewezen effectief. Ik zou echt voorzichtig zijn met afslankthee. Soms zitten er zelfs illegale stoffen in dergelijke soorten thee, die mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid.“

Onlangs waarschuwde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit voor de afslankthee FX SLIM Lady & Man met de verboden stoffen sibutramine en sildenafil. Mensen die deze thee hadden gedronken, kregen last van hoofdpijn, braken, droge mond en hartkloppingen, aldus toezichthouder NVWA.

Voor wie wil afvallen heeft Kampman een goede raad. “In algemene zin helpt het om bij het afvallen goed te drinken. Thee, koffie zonder suiker of water is dan prima. Gezond eten en meer bewegen helpt het beste als je gewicht wilt kwijtraken. Als het je in je eentje niet goed lukt om af te vallen, raad ik aan om een diëtist of internist in de arm te nemen.”

Paardenbloem, mariadistel of brandnetel… in diverse soorten detoxthee worden een keur aan kruiden verwerkt. Maar helpen deze ook bij het ontgiften (oftewel detoxen) van je lichaam, zoals de verpakking voorspiegelt? “Nee”, is de stellige reactie van de voedingsdeskundige. “Laat ze eerst maar wetenschappelijk aantonen dat het echt werkt. Sommige plantaardige producten kunnen vochtafdrijvend zijn. Dan kun je het idee krijgen dat je afvalt, omdat je vocht verliest. Maar dat is nog geen vetverbranding.”

Detoxthee met mariadistel, ook wel silymarin genoemd, zou goed zijn voor het reinigen van de lever. Van die werking is dr. Kampman bepaald niet overtuigd. “Dat klinkt goed. Maar ik stel voor dat je voor het reinigen van je lever de alcohol even laat staan. Gezond leven en lekker bewegen, daar knapt je lever van op.”

Je lichaam ontdoen van gifstoffen door te detoxen, is volgens de hoogleraar niet zonder gevaar. ‘Sommige detox- of afslankthees hebben een laxerende werking. Ik raad het af om die te gebruiken. Daarmee kun je je darmhuishouding, de bacteriën in je darm ofwel het microbioom, in de war schoppen.”

De hoogleraar wijst op nog een ander pijnpunt: de middeltjes die beloven te helpen bij het detoxen, zijn flink aan de prijs. Tijdens het gesprek kijkt Kampman even op internet. “Ik zie hier een detox sapkuur van vijf dagen… Die kost 245 euro. Of een doosje met detoxtabletten voor 45 euro. Allemachtig!”

“Nederlanders drinken graag rooibosthee omdat ze het lekker vinden. Maar het is niet wetenschappelijk aangetoond dat rooibos goed is voor je maag en darmen", verklaart Kampman. "Het wordt heel makkelijk gesteld dat iets een bepaalde positieve werking heeft. Maar daar zijn meerdere studies voor nodig. Er zijn heel strenge richtlijnen voor wetenschappelijk onderzoek en voor je iets "bewezen effectief" mag noemen.” 

“Veel mensen hebben maag- en darmklachten na het eten. Soms blijkt dat ze te weinig gedronken hebben. Drink dus voldoende”, is Kampmans advies. 

“Je hoort weleens de bewering dat thee gezonder is dan koffie. Op mijn werk hoor ik het ook: ik leef gezond, ik drink thee en geen koffie.” Hier is volgens Kampman sprake van een hardnekkig misverstand. “Koffie heeft ook veel gezonde effecten, je hoeft het zeker niet te laten staan. Dat thee gezonder is, is echt een fabel. Stofjes in koffie beschermen tegen bepaalde vormen van kanker, zo is aangetoond. Ook voor het voorkomen van diabetes en hart- en vaatziekten heeft het een aantoonbaar effect.”

Waarom heeft thee dan een gezonder imago dan koffie? Kampman zoekt naar een verklaring. “Misschien hebben theedrinkers een gezonder leefpatroon en staan ze meer stil bij hun gezondheid? Maar de flavonoïden uit thee vind je ook in koffie. Waarom die stofjes zo gezond zijn, weten we nog steeds niet precies. Dat wordt uitgebreid onderzocht. Wij zijn daar heel druk mee aan de Wageningen University en met ons heel veel andere onderzoekers op deze wereld.”