Knobbel- , Kleine - en Wilde zwaan, de zwaan als nationaal symbool.

Tijdens het opruimen en herschikken van de computerbestanden belande ik in een oud tab mapje “vogelfoto’s”. Foto’s gemaakt met m’n eerste digitale camera: 4.0 mega pixels, met een 3x zoom lens. Op dit moment bijna niet meer voor te stellen die camera eigenschappen, in vergelijke met de huidige ontwikkelingen van het digitale fototijdperk. Deze knobbelzwanen familie met vier jongen gefotografeerd in het voorjaar op de “loop”. Twee andere zwanensoorten familie ’s, de Kleine- en Wilde zwaan trekken in het najaar samen op, je ziet ze nu in Nederland, alleen in het winterhalfjaar. Uitgezonderd een poging en broedgeval (afgelopen?) jaren van een Wilde zwaan in de provincie Drenthe. Vanaf half oktober kunnen we de eerste zwanen weer zien in Nederland. Ze komen van hun broedgebieden die liggen in Noordwest-Europa. Kleine - en Wilde zwanen lijken er veel op elkaar. De geringe grootte en van Kleine zwaan valt alleen op als je beide soorten naast elkaar ziet. Het beste herkenningskenmerk is eigenlijk de kleurverdeling van de geel/zwarte of zwart/gele snavel. Kleine zwanen hebben eigenlijk; zwarte snavels met een kleine afgeronde saffraan gele vlek bij de kop. Wilde zwaan hebben een gele snavel met een kleine zwarte punt. In de aanloop van trek uit het noorden verzamelen ze zich op grote open wateren o.a Lauwersmeer en Reeuwijkse Plassen etc., waar ze opzoek zijn naar de wortelknolletjes van het fonteinkruid. In de aanloop van het winterse jaargetij gaan ze op zoek naar achtergebleven oogstresten van voeder- en suikerbieten. Ook foerageren ze - net als ganzen - op het jonge gras in de graslanden. In de loop van de winter worden de omstandigheden steeds gunstiger om gras te eten, vooral doordat de kwaliteit ervan toeneemt. De vogels voeren hun eetsnelheid op van 500 naar 1500 hapjes per uur. De langere darmen plus de betere kwaliteit van het gras stellen de zwanen in staat al die hapjes goed te verteren. Diverse soorten trekvogels kunnen hun spijsverteringssysteem groter of kleiner maken, afhankelijk van hun behoefte aan voedsel. De kleine zwaan doet dat nogal drastisch. Deze vogel, die broedt in het Noordpoolgebied, verlengt zijn darmen van 2,5 naar 4 meter tijdens het overwinteren in Nederland. De verlenging van de zwanendarmen staat niet op zichzelf. Elk jaar wordt er weer naar uitgekeken als de Kleine zwanen familie ’s arriveren. Door Kleine zwanentellers wordt geteld - en vastgesteld -, hoeveel jongen het afgelopen broedseizoen door de zwanenparen zijn groot gebracht. De jonge vogels zijn te herkennen aan hun grijze snavel en -veren kleed terwijl hun ouders hagel wit zijn.
Zwanen zijn al eeuwen verbonden aan mensen. In de Heraldiek is het Zwaan symbool afgebeeld op familiewapens, betekenis van: waardigheid, deftigheid en trouw. De zwaan (tekening) wordt ook gedragen door verschillende familie ’s o.a.: Fogelsangh, Zuiderbaan, Hoekema en Albada. Het zwaantje is ook afgebeeld op gemeentelijke wapenschilden van: o.a. Gemeente Huissen, Stellendam, Waterland, Ransdorp, Nieuwendam en Edam. Ook gebouwen zijn versiert met een afbeelding van het zwaan bijvoorbeeld op; een gevelsteen, een sluitsteen van een gemetselde boog of op de top van een gevel ter versiering.
De zwaan is ook het symbool van de Lutherse kerk in Nederland. In allerlei vormen valt hij te ontwaren: als windwijzer op kerken (de eerste kerk die er mee werd gesierd was de Ronde Lutherse Kerk te Amsterdam, bouwjaar 1671), in timpanen, gebrandschilderde ramen, op orgels, kansels en lezenaars, doopbogen en doopvonten, avondmaalzilver, voorzittershamers, troffels voor eerste steenleggingen, zegels, stempels, sloten, penningen en prenten.
De Engelsen koesteren de roodborst als nationale vogel. In 1984 is in Denemarken - tijdens een verkiezing - de zwaan als “nationale vogel” gekozen, het aantal uitgebrachte stemmen bedroeg 52%. In Nederland is de knobbelzwaan “het reclame symbool” van onze nationale vliegtuigmaatschappij.