Wat doet het met een relatie als de vrouw succesvoller is dan de man?

De vrouw is steeds vaker de kostwinner binnen de relatie. Fantastisch, zou je denken. Maar in de praktijk blijkt dit voor relatieproblemen te zorgen. Sociaal wetenschapper Melissa Vink en demograaf Jan Latten vertellen in De Nieuws BV hoe deze problemen ontstaan. 

Bij één op de vijf stellen is de vrouw de kostwinner binnen de relatie, dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). ‘Zij is dan de hoofdkostwinner, en dat aandeel is groeiend’, stelt demograaf Jan Latten. Deze stellen breken met de traditionele rolverdeling. En dat is best even wennen voor sommigen. Sterker nog: het brengt relatieproblemen met zich mee. Melissa Vink, sociaal wetenschapper en onderzoeker aan de Universiteit van Utrecht, onderzocht dit fenomeen. ‘We hebben een heel groot onderzoek afgenomen in negen Europese landen, waarin we de ervaringen van stellen, die breken met de traditionele rolverdeling, in kaart hebben gebracht. Daar zien we dat die stellen, zowel mannen als vrouwen, minder tevreden zijn over hun relatie, en meer tijdsdruk en negatieve emoties ervaren dan stellen die de klassieke rolverdeling volgen.’

Om erachter te komen hoe dat komt, heeft Vink eerst de genderstereotypecultuur van de deelnemende landen in kaart gebracht. ‘Dat is de gendergelijkheid binnen het land; hoeveel vrouwen zitten op belangrijke posities in de samenleving en wat is het inkomensverschil? Maar ook de normen; in hoeverre verwachten mensen in een land dat mannen hun werk prioriteit geven en vrouwen de zorg? We vonden dat de ervaringen van de stellen die de rolverdeling omdraaien vooral heel negatief zijn in traditionele landen’, vertelt Vink. En Nederland valt – verbazingwekkend genoeg – binnen deze groep landen. ‘Nederland heeft nog heel sterk de traditionele verwachtingen; we associëren mannen met werken en vrouwen met familie. Veel sterker dan bijvoorbeeld in landen als Zweden, Finland of Spanje.’ Zo verwachten we in Nederland niet dat mannen op het schoolplein staan om de kinderen op te halen of dat vrouwen vijf dagen per week werken. ‘Dus in Nederland zijn de (negatieve) ervaringen van stellen die breken met traditionele verwachtingen heel aanwezig.’

Ongelukkige gevoelens
De ongelukkige gevoelens bij dit soort stellen worden volgens Vink veroorzaakt door de verwachtingen die heersen in de samenleving. ‘Als de samenleving nog heel sterk verwacht dat mannen hun werk prioriteit geven en vrouwen de zorg en het gezin. Dan heeft dat allerlei consequenties voor de ervaringen die mensen hebben.’ Dit gebeurt volgens demograaf Jan Latten niet alleen bij stellen die geen traditionele rolverdeling hanteren. ‘Ook andere leefvormen komen op en worden een beetje wantrouwend bekeken. Bijvoorbeeld een bewust alleenstaande moeder die een kind van een vriend heeft, een vieroudergezin of een polyamoreuze relatie. Je ziet al die vormen opkomen en bij geen is het zo dat iedereen het ermee eens is of zonder wantrouwen kijkt van: gaat dat wel goed? En dat geldt ook voor die nieuwe combinatie waarin zij meer verdient dan hij. Als de omgeving niet ook zo ver is, zullen ze wantrouwend kijken en het koppel niet steunen dat bezig is de nieuwe variant uit te vinden. Dat levert stress op.’

Een nieuw tijdperk
Er breekt een nieuw tijdperk aan, volgens Latten. ‘Naarmate meer vrouwen de hoofdkostwinner zijn, zal het zoekgedrag veranderen van zowel de vrouw als de man. Vrouwen zullen bijvoorbeeld vaker niet zozeer zoeken naar een man die de hoofdkostwinner is, maar buiten die belangstelling kijken en denken van: ja, misschien past zo’n zorgende, sociaal intelligente man wel beter bij mij.’ Ook de kijk van de mannen verandert: ‘Zeker bij de jonge generaties kijken ze niet meer vreemd op van: oh, mijn potentiële partner zal meer verdienen. Dat is misschien juist leuk voor die man, want er zijn ook mannen die dat juist prettig vinden.’ Vink is het eens met Latten; ook in Nederland zijn er steeds vaker stellen die geen klassieke rolverdeling meer hanteren. Alleen komt hier wel verandering in zodra zij kinderen krijgen. ‘Op het moment dat stellen kinderen krijgen, zie je toch nog die switch naar een meer traditionele verdeling. Meneer Latten zei ook dat bij één op de vijf stellen vrouwen meer verdienen dan hun partner, maar als je kijkt naar stellen met jonge kinderen is dat maar twaalf procent. Op het moment dat mensen kinderen krijgen, kom je in een heel systeem van de kinderopvang en normen over wie het beste kan zorgen. En die normen zijn in Nederland nog heel traditioneel.’

Toekomst
De toekomst zal vooral diversiteit laten zien, volgens Latten. ‘Wat steeds belangrijker wordt in deze samenleving is: kun je communiceren? Kun je elkaar begrijpen? Mannen maken daar een inhaalslag. Tegenwoordig als de man huilt op televisie, dan is het een topper. Vroeger was het een schande. In dat soort kleine dingen zie je dat ook de mannen zich aanpassen aan een nieuwe wereld. Het gaat veranderen, zeer zeker. Ook de leefvormen zullen allemaal veranderen.’