Waarom moet Nederland zich inzetten voor Jemen?

‘Nederland heeft besloten geen initiatief te nemen tijdens de aankomende Mensenrechtenraad’, antwoordt minister Hoekstra op de Kamervraag of Nederland zich zal inzetten om het VN-onderzoek naar oorlogsmisdaden in Jemen te hervatten. 

Het onderzoek naar de oorlogsmisdaden in Jemen – in de meeste gevallen bombardementen waarbij burgers geraakt worden – ligt sinds vorig jaar stil. Problematisch, volgens ChristenUnie-Kamerlid Don Ceder. ‘Na afloop zal er rekenschap afgelegd moeten worden en zullen de mensen die oorlogsmisdaden hebben gepleegd berecht worden. Daar heb je bewijs voor nodig.’ Daarom besluit hij eind mei Kamervragen te stellen.

In Jemen vindt, volgens de Verenigde Naties, momenteel de grootste humanitaire crisis op de wereld plaats. Sinds 2015 is er een burgeroorlog gaande in het land, waarbij beide partijen oorlogsmisdaden plegen. ‘Het is een complexe oorlog van een complex land’, aldus Anna Timmerman, directeur van Vredesorganisatie PAX, bij de Nieuws BV.

Reactie Hoekstra
In een schriftelijke verklaring, in antwoord op de Kamervragen van Ceder, zegt minister Hoekstra geen initiatief te nemen tijdens de eerstvolgende Mensenrechtenraad. De kans van slagen van een nieuw initiatief schat Hoekstra namelijk ‘zeer klein’ in door de huidige samenstelling van de Mensenrechtenraad. Te weinig leden van de raad zijn in 2021 voorstander om het onderzoek voort te kunnen zetten. ‘Het tegengaan van straffeloosheid in Jemen blijft echter onverminderd belangrijk’, benadrukt minister Hoekstra. Wél zal Nederland extra middelen beschikbaar maken voor lokale initiatieven die hierop gericht zijn, het belang van het tegengaan van straffeloosheid in internationale gesprekken blijven benadrukken, en samen met gelijkgezinde landen blijven zoeken naar mogelijkheden voor een VN-onderzoek.

Motie
Hierop heeft Ceder samen met SP-Kamerlid Jasper van Dijk een nieuwe motie ingediend, die inmiddels is aangenomen. In deze motie verzoeken beide Kamerleden de regering zich in te spannen voor hervatting van het VN-onderzoek tijdens de aankomende Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

Burgeroorlog

‘Je kan heel ver teruggaan in de geschiedenis, maar voor nu zien we in het noorden de Houthi's en in het zuiden de president die gesteund wordt door de door Saoedi’s geleide coalitie’, aldus Timmerman. ‘Het is vooral een oorlog die de burgers treft, waarbij ook internationale partijen een rol spelen.’ Zo krijgen de Houthi’s steun van een land uit de regio, namelijk Iran. De Zuidelijke Beweging, een partij die ook betrokken is en sinds kort een sterke positie heeft, krijgt steun van de Verenigde Arabische Emiraten. Zij zijn eigenlijk onderdeel van de Saoedische coalitie, maar liggen de laatste jaren steeds vaker overhoop met de regering van Jemen. Ook EU-lidstaten als Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten spelen een rol; zij leveren wapens aan Saoedi-Arabië, die worden gebruikt tijdens deze oorlog.

Huidige situatie
De situatie in het land is zorgelijk. Door de oorlog is er een tekort aan alles. Er komt amper voedsel het land binnen, omdat de grenzen en havens grotendeels dicht zijn en veel wegen kapot zijn. Tachtig procent van de bevolking is afhankelijk van humanitaire hulp en voor miljoenen burgers dreigt hongersnood, waaronder voor veel kinderen. De situatie voor vierhonderdduizend kinderen onder de vijf jaar is levensbedreigend. Ook kampen de burgers met cholera, tyfus en corona - die zij niet overleven omdat er haast geen medische voorzieningen zijn. En meer dan vier miljoen inwoners van Jemen – ook wel Jemenieten genoemd - zijn in eigen land op vlucht. De VN schat eind vorig jaar het totaal aantal Jemenieten dat is gedood door directe en indirecte gevolgen van de oorlog op bijna 377 duizend.

Oorlogsmisdaden

In Jemen plegen beide partijen oorlogsmisdaden. Het gaat vaak om bombardementen waarbij burgers geraakt worden. Timmerman: ‘Er zijn internationaal regels voor als je wil bombarderen. Het moet vanuit de militaire doelstelling gebeuren. Daarbij mogen niet te veel burgers omkomen of gewond raken. Maar het lijkt dat honger, bombardementen op scholen, ziekenhuizen en dichtbevolkte gebieden hier moedwillig zijn ingezet. Ook op de grond zien we seksueel - en allerlei andere vormen van - geweld. Daarnaast zijn ook de indirecte effecten groot geweest voor de voedselvoorziening.’ Daar heeft, volgens Timmerman, de oorlog in Oekraïne ook effect op. ‘Het graan kan niet uit Oekraïne, waardoor de kans op nieuwe honger in Jemen heel groot is.’

Nederland voortrekkersrol
Nederland moet, volgens Ceder, een voortrekkersrol innemen in de hervatting van het onderzoek. ‘Het is wijs om ook met andere gelijkgezinde landen op te trekken; dan heb je meer gewicht binnen de Europese Unie of de Verenigde Naties. Daarbij wel een kanttekening: Nederland is niet het enige land dat het voor het zeggen heeft.’ Timmerman denkt dat het balletje zal gaan rollen als Nederland de eerste stap zet. ‘Ik denk dat andere landen ook verwachten dat Nederland het initiatief neemt, omdat we dat in het verleden ook gedaan hebben. Dan zullen er zeker landen zijn die mee zullen gaan.’

Nederland is namelijk al een lange tijd betrokken bij Jemen, volgens Timmerman. Zo is het VN-onderzoek op initiatief van Nederland uitgevoerd en heeft Nederland een voortrekkersrol ingenomen bij het wapenembargo tegen Saoedi-Arabië. ‘Heel veel Europese landen leveren wapens aan Saoedi-Arabië en Nederland is daarmee gestopt (…) dus Nederland wordt ook internationaal gezien als een land waar echt naar geluisterd wordt als het gaat om Jemen, dat zeer betrokken is en niet alleen met de mond maar dat ook in de praktijk doet.’ Ook staat Nederland, volgens Timmerman, internationaal bekend als een goede woordvoerder over mensenrechtenschendingen. ‘Nederland heeft in Oekraïne ook geïnvesteerd in onderzoek naar mensenrechtenschendingen en zelfs een team daarheen gestuurd. Het is echt een kans voor minister Hoekstra om zich uit te spreken en te pushen dat het onderzoek weer geopend wordt, zodat de VN weer daarheen kan en er internationaal gesproken wordt over de misdaden. Zo komt er weer internationale druk op.’

Nederland móet eerlijker en gelijkwaardiger. Help je mee? Steun BNNVARA en doneer.