Viktoria (28) is staatloos: ‘Geen enkel land wil mij’

In Nederland zijn er enkele duizenden mensen die vastzitten. Ze kunnen geen verblijfsvergunning krijgen, maar ze kunnen ook niet terug naar een ander land. Simpelweg omdat ze niet de juiste papieren hebben om te kunnen bewijzen dat ze bestaan.

‘Ik wil laten zien dat we bestaan’, zegt Viktoria in De Nieuws BV. ‘We bestaan niet op papier, maar we bestaan wel. En ik ben niet de enige; er zijn duizenden mensen die in een soortgelijke situatie zitten.’

Viktoria valt tussen wal en schip. Ze is in Nederland, waar wordt gezegd dat ze geen staatsburger is. Maar ze kan ook niet naar Rusland, waarvandaan ze gevlucht is. ‘Geen enkel land wil mij terug. Ze zien mij niet als burger van dat land. Dus het is niet mogelijk om naar dat land te gaan en een paspoort aan te vragen.’

Ongedocumenteerde mensen zijn mensen zonder geldige verblijfsvergunning die wel op een manier kunnen aantonen waar zij zijn geboren of wat hun land van herkomst is. ‘Dat kan door een paspoort of geboorteakte’, zo legt journalist Nawa Sira van Sluijs uit. Mensen die staatloos zijn, zijn mensen die ook dat niet kunnen aantonen. ‘Geen enkel land ziet jou als zijn burger. En dat betekent dus ook dat zij geen verantwoordelijkheid nemen voor jou.' In Nederland hebben deze mensen daarom geen recht op basisrechten zoals onderwijs, gezondheidszorg en werk.

Viktoria vlucht vanuit Rusland naar Azerbeidzjan en vanuit daar is ze naar Nederland gekomen. Sinds haar aankomst in Nederland, in 2012, is zij al bezig te bewijzen waar ze vandaan komt, maar dat kan zij niet. Waardoor ze steeds van het kastje naar de muur wordt gestuurd en iedereen zijn handen ervan aftrekt. Niemand voelt zich verantwoordelijk voor haar situatie.

‘Ik heb in 2012 asiel aangevraagd en in 2015 is het afgewezen, onder andere omdat ik geen documenten en paspoort had.’ Viktoria zit vast. ‘Ik probeer iets te bewijzen wat niet bestaat. Het moeilijkste is dat ambassades niet meewerken; als ik daarnaartoe ga, krijg ik geen bewijs dat ik daar ben geweest of dat ik geen nationaliteit kan krijgen. Daarom heb ik de Dienst Terugkeer en Vertrek om hulp gevraagd – om bewijs te krijgen.’

‘Ik kan niet werken, ik kan niet studeren. Ik mag niks doen. En dat is natuurlijk mentaal ook heel moeilijk. Ik zou graag als jurist werken; ik heb een hbo-opleiding rechten afgerond. Ik zou graag mensen in een soortgelijke situatie willen helpen.’

‘Ik heb geen idee. De beslistermijn is al twee maanden verlopen; de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) moest al in juli beslissen, maar tot nu toe heb ik niks gehoord. Dus ik weet niet hoelang het nog zal duren. Als er een positief besluit is dan heb ik een verblijfsdocument en kan ik verder met mijn leven, als het negatief is dan ga ik in beroep.'

‘De vaststelling van staatloosheid is nog een ander probleem, daarvoor moet ik naar de rechtbank.’ Maar voor die vaststelling heeft Viktoria bewijs nodig, en dat willen bijvoorbeeld de ambassades dus niet geven. ‘De Nederlandse overheid zegt steeds dat het niet genoeg is. Daarom heb ik me daar gemeld en hulp gevraagd, maar ze weten zelf ook niet hoe het verder moet. Dat geven ze zelf toe.’