Tristan Bangma maakte, ondanks zijn visuele beperking, zijn droom waar als parawielrenner: 'Niets is onmogelijk'

Met slechts 1% zicht raast parawielrenner Tristan Bangma (1997) samen met zijn piloot Patrick Bos op de tandem met ruim 65 km/u over de baan. Hoe vond hij zijn roeping in deze sport en wat kunnen we van hem verwachten op de Paralympische Spelen in Parijs?  

In 2012 zit Tristan Bangma samen met zijn ouders voor de televisie. Ze zien piloot Patrick Bos en stoker Rinne Oost een bronzen medaille winnen op de 1000 meter. ‘Toen zei ik: "Pap, mam, dit wil ik ook. Ik wil ook naar de Paralympische Spelen"’, weet Tristan Bangma na te vertellen. Inmiddels behoort hij, samen met piloot Patrick Bos die hem ooit zo inspireerde, tot de absolute wereldtop. Het ijzersterke team behaalde al goud en zilver bij de Spelen van Tokio in 2021. En ook in Parijs gaan ze op drie onderdelen voor goud.

Als klein jongetje heeft Tristan één grote droom: topsporter worden, bij voorkeur als wielrenner. Het wielrennen, vertelt Tristan, wordt hem met de paplepel ingegoten. Samen met zijn vader volgt hij trouw alle grote wielerwedstrijden op tv: ‘De Parijs-Roubaix, Tour de France, Giro, Vuelta. Dat vond ik fantastisch, maar mijn droom leek door mijn visuele beperking niet meer mogelijk.’

Op achtjarige leeftijd wordt bij Tristan opticusatrofie vastgesteld, wat betekent dat zijn oogzenuwen zijn aangetast. In de loop der jaren is zijn zicht afgenomen van 25 procent naar slechts één procent. Hij beschrijft wat hij ziet als ‘een groot wazig veld’, en vergelijkt het met ‘door plastic zakjes kijken’, zoals de dokters hem eerder hebben uitgelegd.

Samen met zijn vader zoekt hij vastberaden naar een oplossing. Op Google komt Tristans vader de naam Jan Mulder tegen, een oud paralympisch wereldkampioen op de tandem. ‘Hij heeft hem een mailtje gestuurd, en Jan beantwoordde dat met: "Kom maar langs, je mag een tandem proberen."’

Zo gezegd, zo gedaan. En met succes: de tandem blijkt precies te zijn wat Tristan zoekt. Al snel schaft het gezin er zelf één aan en fietst Tristan met zijn vader allerlei gave routes. Het gevoel van vrijheid en de intense kick van de snelheid; Tristan geniet er met volle teugen van.

Twee jaar later, in hetzelfde jaar dat hij Patrick Bos de bronzen plak ziet halen op tv, neemt Tristan deel aan de Paralympische Talentdag, georganiseerd door NOC*NSF. Hier komen sporters met diverse beperkingen samen om te ontdekken of zij het talent hebben om de top te bereiken. Tristan wordt opgemerkt door de bondscoach en mag aansluiten bij de talententrainingen.

‘Mijn eerste talenttraining was hier op de wielerbaan’, herinnert hij zich. ‘Op een zaterdag mocht ik, supergespannen, met mijn vader hiernaartoe. Ik heb wel honderd keer mijn tas gecontroleerd, of ik echt mijn helm en schoenen wel bij me had. En toen mocht ik met Patrick op de tandem fietsen. Dé Patrick Bos. Dat vond ik prachtig.’

Tristan mag vervolgens aansluiten bij de talentenselectie, waar hij zich snel ontwikkelt als sporter. Zijn eerste gouden medaille krijgen hij en zijn toenmalig piloot Teun Mulder om tijdens de Paralympische Spelen in Rio de Janeiro, 2016, voor de 1000 meter. ‘We hebben in tweeënhalf jaar alles op alles gezet om alles uit die ene kilometer te halen. Goud op de Spelen in Rio, in een magische tijd onder de minuut. Ik krijg er zelfs nu nog kippenvel van.’

De eerste die hem feliciteert is Patrick, met wie hij in de jaren daarna een gouden duo zal vormen. ‘De cirkel is misschien niet rond, maar ook wel weer een beetje wel’, zegt Tristan. ‘Het begon op de bank met: "Pap, mam, ik wil dit ook." Nu gaan Patrick en ik voor de tweede keer samen naar de Spelen.’

‘We hebben een totaal ander karakter’, aldus Tristan over zijn band met Patrick. ‘Ik ben superperfectionistisch en maak me misschien soms iets te snel zorgen. Ik wil plannen en vooruitkijken.’ In tegenstelling tot Patrick, vertelt hij, die liever van dag tot dag leeft. ‘Maar daardoor versterken we elkaar juist heel erg, in onze sterke en zwakke punten. Ik denk dat we daarom zo goed zijn nu.’

Tristan streeft naar de top; soms op de grens van het toelaatbare. ‘Ik leef altijd een beetje op het randje. Ik denk dat dat ook moet om te kunnen excelleren en te presteren op het juiste moment.’ Hij worstelt met een grote behoefte aan controle en ontwikkelt hierdoor op jongere leeftijd een eetprobleem. ‘Ik dacht: minder eten is beter. Maar dat is natuurlijk niet zo. Uiteindelijk heb je als wielrenner energie nodig. Op een gegeven moment kun je gewoon niet meer fietsen.’

Het lukt Tristan een aantal jaar geleden om de balans terug te vinden en een gezonde relatie met voeding op te bouwen. ‘Ik sta nu nooit meer op de weegschaal (…) en ik durf te zeggen dat ik mijn lichaam veel beter ken.’

‘Op papier kunnen we drie medailles winnen (…) en natuurlijk wil ik als sporter op het hoogste treetje staan. Daar gaan we voor.' In het verleden had hij veel moeite met prestatiedruk en de angst om niet aan verwachtingen te voldoen. Tegenwoordig focust hij zich op wat hij zelf kan controleren, en nu de Spelen in Parijs dichterbij komen, lukt het hem steeds beter om de druk van verwachtingen los te laten: ‘Als we alles goed doen en ik kan tegen mezelf zeggen: je hebt er alles aan gedaan (…) dan ben ik tevreden.’

Met Parijs in het vooruitzicht richt Tristan zich niet alleen op zijn eigen prestaties, maar ook op de impact die hij kan maken. Hij is blij dat de paralympische sport steeds meer aandacht krijgt en wil zijn steentje bijdragen door zijn verhaal te delen. ‘Hoe ik als een onzeker, slechtziend jongetje toch mijn droom heb waargemaakt (…) en ik hoop mensen daar echt mee te inspireren. Niets is onmogelijk en onderschat jezelf niet. Als je een droom hebt, een doel, ga dan daarvoor.’

De vierdelige serie Unstoppable is vanaf vrijdag 23 augustus iedere vrijdag om 16.00 uur te zien bij BNNVARA op het YouTube-kanaal van NPO Start.