Steeds meer jongeren zoeken hulp bij Expertisecentrum Euthanasie: ‘Ik kan me niet herinneren dat ik wél wilde leven’

In 2023 kloppen opvallend veel jonge mensen, wegens psychische problemen, aan voor hulp bij Expertisecentrum Euthanasie.

Trigger warning: zelfdoding, suïcidale gedachten.

‘Dit is zo lang zo ver weggeweest en dan ineens staat er: nog één dag’, vertelt de dan 26-jarige Marte in Een goede dood. Ze volgt een euthanasietraject en heeft te horen gekregen dat haar verzoek wordt ingewilligd: ‘Ik ben gewoon zo ontzettend opgelucht. Ik hoorde gister iemand zeggen: “Tot donderdag.” Dat is zo gek dat je dan beseft dat het leven gewoon doorgaat. Maar ik ben heel blij dat ze niet tegen mij “tot donderdag” zegt.’

In 2023 zochten 322 mensen tussen de achttien en dertig jaar hulp bij het Expertisecentrum Euthanasie. In 2022 waren dat er een stuk minder: namelijk 206 mensen. Het expertisecentrum begeleidt artsen in de euthanasietrajecten van hun eigen patiënten en verleent zorg aan hulpvragers die bij hun eigen arts of behandelaar niet terechtkunnen met deze vraag. Euthanasie wegens psychisch lijden is een stuk moeilijker dan euthanasie wegens fysiek lijden. De wachttijd voor psychisch lijden kan wel oplopen tot twee of zelfs drie jaar. Echter trekt een groot deel van de mensen zich na het eerste gesprek al terug. Psychiater Gerty Casteelen van het expertisecentrum vertelt dat na een gesprek patiënten vaak opgelucht zijn: ‘Als het gesprek over euthanasie openligt, krijgen patiënten lucht om hun wens daadwerkelijk te doorvoelen. We zien vaak dat de nood dan wegebt.’ In 2023 hebben uiteindelijk acht patiënten euthanasie gekregen wegens psychisch lijden.

We spreken van uitzichtloos lijden op het moment dat geen enkele behandeling de pijn die de patiënt ervaart kan wegnemen. Om euthanasie te krijgen moet je wilsbekwaam en uitbehandeld zijn en uitzichtloos lijden. De arts of behandelaar moet hiervan overtuigd zijn om euthanasie uit te kunnen voeren. ‘Iedereen heeft zijn eigen ondragelijk lijden’, legt Casteelen uit in BOOS: Euthanasie De Movie. ‘Dat kun je niet eventjes in een vat gieten van: dit is ondragelijk lijden. Dat bepalen mensen zelf. Het is wel belangrijk dat ze mij kunnen vertellen wat hun ondragelijk lijden is. Ik moet een stukje met ze mee kunnen lopen van: oh ja, zo snap ik het ook.’

Marte legt uit hoe zij dit ervaart: ‘Ik kan me niet herinneren dat ik wel wilde leven. In het begin hoop je iets te vinden wat werkt. Ergens wilde ik ook gewoon niet meer leven, maar ik wilde wel oprecht die behandelingen een kans geven.’ Ze vertelt dat de focus eerst nog niet op de dood lag, maar op dat ze beter wilde worden. Vooralsnog hebben de behandelingen die zij heeft gedaan niet gewerkt. ‘Je wil het volhouden, tot de euthanasie bedoel ik dan, omdat je het samen wil doen met de mensen om je heen. Omdat je weet dat dat voor hen zoveel fijner gaat zijn, maar ook omdat je zeker wil weten of dat lukt; dat je niet weer wakker wordt op de IC en de mensen om je heen ziet.’ Kit bevestigt haar antwoord. ‘Jullie zijn met zijn allen al te vaak die cirkel doorgegaan.’ Marte mag uiteindelijk vredig sterven met haar familie om haar heen.

‘Euthanasie is geen recht', legt hoogleraar gezondheidsrecht Johan Legemaate uit in Euthanasie De Movie. 'Het is een mogelijkheid in het Nederlandse systeem. Als het een recht zou zijn, dan zouden artsen ook verplicht zijn een verzoek van een patiënt in te willigen; dat is niet zo. Artsen mogen dat weigeren om welke reden dan ook.’ In 2023 werd zeventien procent van de hulpvragers bij Expertisecentrum Euthanasie afgewezen wegens onvoldoende zorgvuldigheidscriteria. De meestvoorkomende redenen waarom hulpvragers worden afgewezen, zijn omdat behandelaars nog behandelopties zien en omdat hun lijden nog niet uitzichtloos of ondragelijk is.

Robin (te zien in Euthanasie De Movie), een afgewezen hulpvrager, kan dat bevestigen: ‘Het expertisecentrum zegt: als er vijftien behandelingen mogelijk zijn, moet je er dertien gevolgd hebben, voor wij met jou in gesprek gaan.’ Hierdoor krijgen afgewezen hulpvragers zoals Robin niet de dood waar ze op hoopten. Zij willen geen zelfmoordpoging doen, maar zien geen andere uitweg. Zo ook Robin, die zichzelf even na het interview het leven ontneemt.

Denk jij aan zelfdoding? Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of chat op 113.nl.