Rolstoelbasketballer Bo Kramer heeft één doel: opnieuw goud halen in Parijs

Bo Kramer (1998) haalt met haar team goud op de Paralympische Spelen 2020 in Tokio en wordt gezien als één van de beste rolstoelbasketballers ter wereld. Hoe vond ze haar roeping in deze sport, en wat kunnen we dit jaar van haar verwachten op de Paralympische Spelen in Parijs?

Bo Kramer had op jonge leeftijd één droom: profvoetballer worden bij Ajax. Die droom spat op haar elfde uiteen wanneer er bij toeval een vorm van botkanker in haar been wordt ontdekt. Na een aantal zware operaties en een intensief revalidatietraject kan Bo weer lopen. 'Maar ik kwam er al vrij snel achter dat rennen, springen, snel wenden en keren gewoon heel pijnlijk was', vertelt ze.

Maar een leven zonder sport? Dat is voor Bo ondenkbaar, en dus begint ze vastberaden aan haar zoektocht naar een nieuwe, passende sport. Op twaalfjarige leeftijd neemt haar vader haar mee naar de Paralympische Talentdag, georganiseerd door NOC*NSF. Hier komen sporters met diverse beperkingen samen om te ontdekken of zij het talent hebben om de top te bereiken.

Bo speelt die dag voor het eerst rolstoelbasketbal. 'Het was liefde op het eerste gezicht', glimt ze. 'Ik kon voor het eerst in vier jaar tijd weer pijnvrij sporten. Ik mocht rammen, ik mocht een beetje rauzen. Ik kon er helemaal niets van, maar ik vond het fantastisch. Ik dacht gelijk: hier kan ik nieuwe dromen van gaan maken.'

Ze is vijftien wanneer de bondscoach van het Nederlands damesteam haar benoemt tot hét nieuwe grote talent. En 'dat is best wel vet’, denkt de jonge kanshebber wanneer ze dat hoort. Ze traint voor het eerst mee met het Nationaal Damesteam en besluit om alles te gaan geven voor haar sport. 'Op dat moment dacht ik: als ik nou heel hard ga werken en keihard ga trainen, dan kan ik misschien weleens heel erg goed worden.'

En heel erg goed, dat wordt ze. Inmiddels wordt ze gezien als één van de beste rolstoelbasketballers ter wereld en puilt haar prijzenkast uit. Op zeventienjarige leeftijd sleept ze met haar team de bronzen plak binnen op de Paralympische Spelen in Rio de Janeiro – vier jaar later behalen ze goud in Tokio. 'Basketbal brengt me veel: een gevoel van vrijheid, lol met gelijkgestemden, een uitlaatklep. Voor mijn emoties, maar ook om mijn energie kwijt te kunnen. Want stilzitten is niets voor mij.'

Vooraf aan een wedstrijd heeft ze een aantal vaste rituelen. 'De route van de kleedkamer naar de sporthal leg ik altijd af op mijn sokken. Voor mij begint de wedstrijd op het moment dat ik mijn schoenen aandoe, en dat is pas als ik op het veld ben.' Het 'sokkenritueel' helpt haar om te focussen. Vanaf het moment dat de schoenen aan zijn, gaat haar hele hoofd en mindset op wedstrijdstand.

Teamcohesie is belangrijk voor Bo. Ze zet zich in haar guard-positie als spelverdeler in om iedereen zo goed mogelijk met elkaar te laten samenwerken. Ze is van nature een leider. Op het veld kan ze gezien worden als een 'soort alfaatje', denkt ze, 'die veel schreeuwt en de leiding pakt'. Ze voelt zich thuis in haar rol als leider, maar neemt ook van nature veel verantwoordelijkheid op zich. In combinatie met haar behoefte om het liefst zelf alle touwtjes in handen te houden, kan het soms 'iets te veel van het goede' zijn, bekent ze.

Die behoefte aan controle kan ze deels terugbrengen naar de periode dat ze ziek was. 'Toen ik de diagnose kanker kreeg, stond mijn hele leven op zijn kop. Ik ben de controle daar heel erg kwijt geweest. Er is toen een hoop voor mij bepaald. En ja, zo klein als ik daar was, heb ik besloten: dat ga ik nooit meer doen. Die controle hou ik zelf.'

Op het veld kan Bo nog weleens doorschieten in het oplossen van fouten van anderen. 'Maar doordat ik iets oplos, verzaak ik eigenlijk ook het systeem dat we op dat moment aan het spelen zijn. Dat zorgt voor een soort vicieuze cirkel, want dan gaan steeds meer mensen verzaken. Terwijl ik uiteindelijk een ander beter kan helpen als ik juist gewoon in het systeem blijf.’

Voor Parijs heeft ze het voornemen om rustiger te spelen, vertelt ze, vooral wanneer ze heel hard haar best wil doen. 'Hoe zenuwachtiger ik ben, hoe drukker ik word. En hoe liever ik het goed wil doen, en hoe belangrijker het is dat ik presteer, hoe sneller er een soort chaos in mijn hoofd treedt.'

Een psycholoog heeft haar goed geholpen om met haar uitdagingen om te gaan. Teruggaan naar de basis is de sleutel, legt ze uit. 'Dus: wat heb ik getraind? Hoe heb ik daarvoor getraind? In mijn hoofd werkt het zo, dat hoe harder ik getraind heb, hoe beter ik tegen mezelf kan zeggen: “Je hebt er alles aan gedaan. Je hebt honderdduizend uur getraind om op dit moment te doen wat je moet doen.”'

En bij een fout op het veld? Dan is het een kwestie van de knop omzetten. 'Ik probeer altijd tegen mezelf te zeggen: “Eén fout gaat er niet voor zorgen dat je slecht gespeeld hebt. Je bent niet perfect en je gaat het ook niet perfect doen.” Ik ga dan terug naar mijn taak en voer die uit. Zo haal ik mijn gedachten weg bij de fout.'

Het Nederlandse team is torenhoog favoriet en de verwachtingen zijn hoog – zowel bij het publiek als de spelers zelf. Aan motivatie ontbreekt het Bo niet. ‘Je werkt zo lang naar zo’n gouden medaille toe. En dat is niet altijd leuk; het zijn zware jaren geweest. Maar op het moment dat je dan zo’n gouden medaille om je nek krijgt, vergeet je eigenlijk alles wat je in die vier jaar daarvoor gedaan hebt. En dan denk je: dit wil ik nog een keer.’

De vierdelige serie Unstoppable is vanaf vrijdag 23 augustus iedere vrijdag om 16.00 uur te zien bij BNNVARA op het YouTube-kanaal van NPO Start.